Interested Article - Марс

???? — ????????? ?? ??????????? ?? ?????? ? ??????? ?? ??????? ??????? ????????? ??????? ; ????? ??????? ?????????? 10,7 % ????? ????? . ??????? ? ????? ????? ?????????????? ???? ?????, ???????????????? ???????????????? ????? . ????? ???? ???????? ??????? ???????? ??-?? ???????????? ??????? ???????????, ???????????? ?? ????????? ?????????? ? - ??????? ??????(III) .

???? — ??????? ?????? ?????? ? ??????????? ?????????? (???????? ?? ??????????? ? 160 ??? ?????? ???????). ????????????? ?????????????? ??????? ????? ????? ??????? ??????? ??????? ????????? ?????? , ? ????? ??????? , ?????? , ??????? ? ???????? ?????????? ????? ?????? .

? ????? ???? ??? ???????????? ???????? — ????? ? ?????? (? ???????? ? ???????????????? — « ????? » ? « ???? », ????? ???? ??????? ????? , ?????????????? ??? ? ???), ??????? ???????????? ???? (????? — 26,8×22,4×18,4 ?? , ?????? — 15×12,2×10,4 ??) ? ????? ???????????? ?????.

??????? ? 1962 ???? ???????????????? ????????????? ????? ? ??????? ??? ?????????? ? ???? (????????? « ???? », « ????? ») ? ??? (????????? « ??????? », « ?????? », « Mars Global Surveyor » ? ??????), ? ????? ??????????? ??????????? ????????? (????????? « ????-???????? »), ????? (????????? « ????????? ») ? ????? ( ????????-1 , ?????? ). ?? ??????????? ???? ???? — ???????? ???????? ????????? ??????? ????????? ??????? ????? ?????.

???????? ????????

??????????? ????? ?? ?????? ??????? ??? « ??????? », ????????? 24 ??????? 2007 ???? ? ?????? 240 000 ??

???? — ????????? ?? ??????????? ?? ?????? (????? ???????? , ?????? ? ????? ) ? ??????? ?? ??????? (??????????? ?? ????? ? ???????? ?????? ???????? ) ??????? ????????? ??????? . ????? ????? ?????????? 0,107 ????? ?????, ????? — 0,151 ?????? ?????, ? ??????? ???????? ??????? — 0,53 ???????? ????? .

?????? ????? ???????? ??????? ??????????? ???????. ??????????? ???????? ?????? ???? ????? — ????? ??????? ????????? ???? ?? ???????? ????????? ??????? (????? ??????? ????????? ???? ? ????????? ??????? — ?? ????????? ????? ), ? ?????? ??????? — ????? ??????? ????????? ?????? ?? ???????? (????? ??????? ?????? ? ????????? ??????? ????????? ?? ???????? ??????? — ?????? ). ?????? ?????, ????? ? ???????? ????????? ??????? ?????????? ?????????? ?? ???????; ?????????? ????????, ??? ??????? ???????? ??????? , ?????????? 40 % ??????????? ???????, ???????? ????????? ???????? ; ? ???? ?????? ??? ??????????? ????? ??????? ????????? ??????? ???????? ? ????????? ??????? .

???? ????? ?????? ???????? ? ????? ?????? ???? , ??????????? ??????, ?? ??? ?????? ??????????? ???????? ? ???? ???????. [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

?????? ?? ?????? ? ????? ?????????????? ???????????? ??????? « ???????-4 » ? 1965 ???? ?????? ????????????? ????????, ??? ?? ??? ??????????? ???? ???? ? ?????? ?????????. ??? ?????? ???? ???????? ?? ??????????? ?? ?????????????? ??????????? ? ??????? ? ?????? ????????, ???????? ? ???????? ???????, ??????? ???? ?????? ?? ?????????? ? ????. ?????? ??????? ????? ?? ??????????? ????? ?????????????????? ?????????? ????????????? ??? ????????????? ?????? ??? ?????? ????. ??????? ???? ????????, ??? ??????????? ???? ?????? ????? ???????? ????? ???? ?????????? ???????? .

??????? ?????????????? ????? (??????????? ?????????? ?? ?????) ?? 1830—2050 ????
???? ?????.,
?.e.
?????.,
??? ??
19 ???????? 1830 0,388 58,04
18 ??????? 1845 0,373 55,80
17 ???? 1860 0,393 58,79
5 ???????? 1877 0,377 56,40
4 ??????? 1892 0,378 56,55
24 ???????? 1909 0,392 58,64
23 ??????? 1924 0,373 55,80
23 ???? 1939 0,390 58,34
10 ???????? 1956 0,379 56,70
10 ??????? 1971 0,378 56,55
22 ???????? 1988 0,394 58,94
28 ??????? 2003 0,373 55,80
27 ???? 2018 0,386 57,74
15 ???????? 2035 0,382 57,15
14 ??????? 2050 0,374 55,95

?? ????? ???? ??-?? ??????? ???????? ???? (??? ????????, ?????????? ????? ??????????) ?? ????? ???????????? ? ?????? ????????? ?? ??????? ????? (????? 70 %) ??????????? ????? . ???? ? ????????? ???? ???? ?????????? ? ??????????? ?????? ??????????? ????????? ???? « ?????? » . ? ?? ?? ????? ????????? ??????????? « ?????? » ? « Opportunity » ????????????? ?????? ????????? ????????????, ??? ? ??????? ??????? ???? ????????? ???????????? ????? ??????????? ?????. ?????????? ? ??????? ?????????? ??????????? ????????? ?????????? ? ????????? ?????? ?? ??????????? ????? ?????? ????????? ?????????? . ?? ??????????? ? ???????????? ???????? « Mars Global Surveyor », ????????? ????? ????? ???????? ????? ????? ?????????? ????????? .

?? 2021 ??? ??????????? ????????????????? ??????????? ?? ?????? ????? ??????????? ?????? ??????????????? ??????????? ????????? : « ???? ??????? », « ????-???????? », « Mars Reconnaissance Orbiter », MAVEN , « Mars Orbiter Mission », « ExoMars Trace Gas Orbiter », « ???-????? » ? ??????????? ??????? ????????? ?????? « ????????-1 ». ??? ??????, ??? ????? ????? ?????? ???????, ?? ?????? ?????. ??????????? ?? ????? ????????? ??? ????????? — « ?????????? », « ??????????? » ? « ?????? ». ????? ????, ?? ??????????? ????????????? ?????????? ?????? ?????? « InSight », ? ????? ????????? ????????? ?????????? ?????????? ??????? ? ??????????, ??????????? ????????????. [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

???? ?????? ????? ? ????? ????????????? ??????. ??? ??????? ???????? ???????? ????????? ?2,91 m (??? ???????????? ????????? ? ??????). ???? ???????? ?? ??????? ???? ??????? (?? ????? ???????? ?????????????? ????? ?? ????? ????????? ??????), ?????? , ???? ? ??????. ?????????????? ????? ????? ????????? ?????? ??? ????. ????????? ??? ???? ??? ? ?????????????? 8 ??????? 2022 ????, ? ????????? ?????????????? ????? ?????????? 16 ?????? 2025 ????. ????????? ?? ??????? ?????????????? ????? ????????? 27 ???? 2018 ????. ????? ?? ????????? ?? ?????????? 0,386 ?. ?. ?? ????? . ??? ???????, ?? ????? ???????? ?????????????? (?? ???? ????? ?????????????? ????? ? ?????? ?????????? ?????? ? ??????????? ?????? ????????? ????? ??????) ????????? ???? ?????????? ???????? ???????? ??????? ???? ????? ???? (?? ?????? ??????, ??????? ? ????? ???? ????, ?? ????? ?????? ????? ??? ???????), ?? ??? ?????????? ???? ???? ??? ? 15—17 ??? ? ??????? ?????-???? ??????. [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

??????????? ??????????????

??????????? ?????????? ?? ????? ?? ????? ?????????? 55,76 ??? ?? (????? ????? ????????? ????? ????? ??????? ? ??????), ???????????? — 401 ??? ?? (????? ?????? ????????? ????? ????? ?????? ? ??????). [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

?????????? ????? ?????? ? ?????? (??? ??) ? 2012—2024 ?????. ?????????????? ???????? ??????? ??????????? ????????? ? ?????

??????? ?????????? ?? ????? ?? ?????? ?????????? 228 ??? ?? (1,52 ?.e. ), ?????? ????????? ?????? ?????? ????? 687 ?????? ?????? . ?????? ????? ????? ???????? ???????? ?????????????? (0,0934), ??????? ?????????? ?? ?????? ???????? ?? 206,6 ?? 249,2 ??? ??. ?????????? ?????? ????? ? ????????? ????????? ????? 1,85° .

???? ????? ????? ? ????? ?? ????? ?????????????? , ????? ??????? ????????? ?? ???? ? ???????????, ??????????????? ??????. ?????????????? ??????????? ?????? 26 ??????? ? ?????? ?????? ?????? ????? ? ?????. ??? ? 15—17 ??? ?????????????? ?????????? ?? ?? ?????, ????? ???? ????????? ?????? ?????? ????????? ; ? ???? ??????????? ?????????? ???????? ??????????????? ?????????? ?? ??????? ?????????? (????? 60 ??? ??), ? ???? ????????? ??????????? ???????? ??????? 25,1? ? ??????? ?2,88 m .

?????????? ??????????????

????????? ???????

?? ????????? ??????? ???? ??????????? ????? ????? ?????? ????? . ??? ??????? ?????????????? ?????? ??????????? ??? 3396,9 ± 0,4 ?? ??? 3396,2 ± 0,1 ?? (53,2 % ???????). ??????? ???????? ?????? ????? ??????????? ? 3374,9 ?? ??? 3376,2 ± 0,1 ?? ; ???????? ?????? ? ????????? ?????? — 3376,2 ?? , ? ?????? — 3382,6 ?? .

????? ???????, ???????? ?????? ???????? ?? 20—21 ?? ?????? ??????????????? ???????, ? ????????????? ???????? ?????? ????? f = (1 ? R ? / R ? ) ?????? ??????? (?????????????? 1/170 ? 1/298), ???? ?????? ???????? ? ????? ????????? ???????, ??? ? ?????; ??? ????????? ? ??????? ????????? ????????????? ?? ????????? ???????? ???????? ????? ?? ???????? .

????????? ???????? ????? (??????? ?????? 6371,11 ??) ? ????? (??????? ?????? 3389,5 ?? )

??????? ??????????? ????? ????? 144 ??? ??² (28,3 % ??????? ??????????? ?????) ? ?????????????? ????? ??????? ???? ?? ????? . ????? ??????? — 6,417?10 23 —6,418?10 23 ??, ????? ?????? ????????: 6,4171?10 23 ?? ??? 6,4169 ± 0,0006 ?10 23 ?? . ????? ????? ?????????? ????? 10,7 % ????? ????? . ??????? ????????? ????? — 3930 —3933 ??/?³, ????? ?????? ????????: 3933,5 ± 0,4 ??/?³ ??? 3934,0 ± 0,8 ??/?³ (0,713 ?????? ????????? ).

????????? ?????????? ??????? ?? ???????? ????? 3,711 ?/?² (0,378 ???????), ??? ??????????? ??????? ??, ??? ? ??????? ????????, ??????? ????? ????? ?????? ?????, ?? ???????? ????????? ????? ? ??????? ??????????; ?????? ??????????? ???????? ?????????? 3,6 ??/? , ?????? — 5,027 ??/? .

???? ???????

???? ??????? ? ??????????? ????? ?????????? 39,4 % ?? ?????? (? 2,5 ???? ??????). ????????? ??????????, ???????? ?? ????? ???? ??????? ???????????, ????? ???????? ?????????? ??????? ?? ?????????, ??? ??????????????? ?????????? ???????? ?? ????? ??????????????? ???????? ???????? ????????????? ???? ??????? ? ??????? ??????????? ???????? ??? ????????? , ?????????????? ?????? ? ?????? ???????? ?? ?????? .

??????????? ?????

?????? ???????? ??????? ?????? ? ??????? — 24 ???? 37 ????? 22,7 ??????? (???????????? ?????), ????? ??????? ??????????? ????????? ????? ?????????? 24 ???? 39 ????? 35,24409 ??????? , ??? ????? ?? 2,7 % ??????? ?????? ?????. ??? ???????? ??????????? ????? ??????? «??????». ??????????? ??? ????? 668,59 ????, ??? ?????????? 686,98 ?????? ????? .

??????? ???? ?? ?????

???? ????????? ?????? ????? ???, ??????????? ???????????? ?????????????? ? ????????? ?????? ??? ????? 25,19° . ?????? ??? ???????? ????? ???? ? ?????? ? ???????????? ????? ?????? ???? . ??? ???? ?????????????? ?????? ???????? ? ??????? ????????? ? ?? ????????????????? — ???, ???????? ????? ? ????, ?????? ??????, ?????? 371 ???, ?? ???? ??????? ?????? ???????? ???????????? ????. ? ?? ?? ????? ??? ?????????? ?? ??????? ?????? ?????, ????????? ?? ??????. ??????? ?? ????? ???????? ???? ?????? ? ??????????, ? ????? — ???????? ? ???????????? ??????. [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

????????? ? ??????

????????? ?????, ?????? ??????? ????????????? ????????? « ?????? » ? 1976 ????. ????? ????? «??????-???????» ?????

??????????? ?? ??????? ?????????? ?? ?153 °C ?? ??????? ????? ? ?? +20 °C ?? ???????? ????? (???????????? ??????????? ?????????, ??????????????? ?????????? «??????» , ????????? +35 °C ), ??????? ??????????? — ????? 210 ? (?63 °C) . ? ??????? ??????? ??????????? ?????????? ?? ?50 °C ?????? ????? ?? 0 °C ?????? ????, ????????????? ??????????? — ?50 °C .

????????? ????? , ????????? ? ???????? ?? ??????????? ???? , ????? ?????????. ???????? ? ??????????? ????? ? 160 ??? ?????? ??????? — 6,1 ???? ?? ??????? ?????? ???????????. ??-?? ???????? ???????? ????? ?? ????? ???????? ? ??????????? ?????? ??????????. ????????? ??????? ????????? — 110 ?? . [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

?? ?????? NASA (2004), ????????? ????? ??????? ?? 95,32 % ?? ??????????? ???? ; ????? ? ??? ?????????? 2,7 % ????? , 1,6 % ?????? , 0,145 % ????????? , 210 ppm ???????? ???? , 0,08 % ???????? ???? , ????? ????? (NO) — 100 ppm , ???? (Ne) — 2,5 ppm , ??????????? ???? ???????-????????-???????? (HDO) 0,85 ppm , ??????? (Kr) 0,3 ppm , ?????? (Xe) — 0,08 ppm (?????? ???????? ? ???????? ?????).

?? ?????? ??????????? ???????? ??? « ?????? » (1976), ? ??????????? ????????? ???? ?????????? ????? 1—2% ??????, 2—3% ?????, ? 95% — ?????????? ??? . ???????? ?????? ??? « ????-2 » ? « ????-3 », ?????? ??????? ????????? ????????? ?? ?????? 80 ?? , ???????? ??????????? ???????????? 1,7?10 5 ??????????/??³ ?????????? ?? ?????? 138 ?? , ?????? ??? ????????? ????????? ?? ??????? 85 ? 107 ?? .

?????????????????? ????????? ?? ??????????? 8 ? 32 ?? , ??????????? ??? « ????-4 » 10 ??????? 1974 ????, ???????? ??????? ?????? ????????? ????? ? ??????? ?????????? ????????? ?? ?????? 110 ?? ? ????????????? ?????????? 4,6?10 3 ??????????/??³ , ? ????? ?????????? ??????????? ?? ?????? 65 ? 185 ?? .

????????????? ??????????? ????????? ? ?????????? ???????????? ???????? ???????? ????, ??? ??????? ???????????? ???????? ?? ??????????? ????? ??????????? ????, ??? ?? ??????????? ?????. ???????? ????????????? ???? ?? ??????????? ????? ?????????? ? ??????? 0,7 ??? /????? (????????? ? ??????????? ?? ????????? ?????????? ? ???????????? ???????? ? ???????? ?? 0,35 ?? 1,15 ???/?????) ? ??????????? ??????? ??????? ??????????? ?????????? ; ??? ?????????, ? ??????? ?? ????? ??????????? ???? ????????? ?? ???????????? ??????????, ????????????? ?? ???, ????? 2,4 ??? , ? ??? ????? ?? ??????????? ????? 0,4 ??? . ????? ???????, ?? ????-??? ??? ????????? ?? ??????????? ????? ??????? ????? ?? ????????????? ???? ?????????, ????? ?? ??????????? ????? ?? ??????? ?? ?? ???. [ ???????? ?? ?????? 109 ???? ]

??????????? ????????

?? ?????? NASA ?? 2004 ???, ???????? ????????? ?? ??????? ??????? ?????????? ? ??????? 636 ?? (6,36 ? ??? ), ??????? ? ??????????? ?? ?????? ?? 400 ?? 870 ?? . ????????? ????????? ? ??????????? — ????? 0,020 ??/?³ , ????? ????? ????????? ????? — ????? 2,5?10 16 ?? (??? ?????????: ????? ????????? ????? ?????????? 5,2?10 18 ??).

????????? ???????????? ???????? ?? ????? ? ??????????? ?? ??????? ?????, ??????????????? ?????????? ??????? «Mars Pathfinder» ? 1997 ????
????????? ???????????? ???????? ?? ????? ? ??????????? ?? ??????? ?????, ??????????????? ?????????? ??????? « Mars Pathfinder » ? 1997 ????

? ??????? ?? ?????, ????? ??????????? ????????? ?????? ?????????? ? ??????? ???? ? ????? ? ??????? ? ??????????? ???????? ????? , ?????????? ?????????? ??? . ????? 20—30 % ???? ????????? ?????????????? ?? ???????? ?????, ????????? ?? ??????????? . ???????? ???????? ????????, ?? ?????? ??????????, ?????????? ????????? ????????:

  • ?? ?????? ???? (2004): ?? 4,0 ?? 8,7 ???? ?? ??????? ??????? ;
  • ?? ?????? Encarta (2000): ?? 6 ?? 10 ???? ;
  • ?? ?????? Zubrin ? Wagner (1996): ?? 7 ?? 10 ???? ;
  • ?? ?????? ??????????? ???????? « ??????-1 »: ?? 6,9 ?? 9 ???? ;
  • ?? ?????? ??????????? ???????? « Mars Pathfinder »: ?? 6,7 ???? .
??????? ??????? ?????? — ????? ???????? ????? ?????, ??? ????? ????????????? ????? ??????? ??????????? ????????
?????? ????? — ????? ??????? ????? ?????, ??? ????? ????????????? ????? ?????? ??????????? ????????

??????? ?????? ????????? ???????, ??? ??????????? ???????? ????????? ???????? 12,4 ???? , ??? ???? ??????? ????? ???? (????? 6,1 ????) , ??? ??????, ??? ???? ???????????? ????? ???????????? ??? ? ?????? ?????????. ?????? ??? ????? ????????, ???????? ?????????? ?????????? ???? ? ?????? ????????? ????? ????, ??? ????????? ??? +0 °C ? ???????? ??? +10 °C . ?????? ??????, ???? ??? ?????? ?????? ?????, ??? ??????????? ???????? ??????????? ???? ??????? ????? ????.

?? ??????? ?????????? ???? ?????, 27-????????????? ??????? ????? , ??????????? ???????? ????? ?????????? ?? 0,5 ?? 1 ???? , ??? ????? ?? ?????????? ?? ???????????? ??????? .

???????

??????? ?????????? ???????? ????????? ????? ???????? ??????????????? ?????????? — ?? ????????????? ??????? ????? ???????? ????? ? ?????? ?????????? ???????? ???? ??????????? ??????? ? 1930-? ?????. ??????????? ?????? ?. ??? ? ?. ??????? ??????????? ? ???? ????? ?????????? ??????????? ??????????? ?????????? ????? ?????. ?????? ?????????? ?????????? ??????????? ???????????? ???????? ?. ?? ??????? ? 1951 ????, ? ?? ??? ?????????? ???????? 85 ???? , ?????????? ????? ? 15 ??? , ????????? ?? ???? ???????? ?????? ????????? ????? ?????, ?????????? ? ????????? ?????. ????? ???? ??? ???????? ??????? ????????? .

?? ??????? ?? ??????????? ????? ?????????? ???????, ???????? ????????? ????? ???? ???????? ?? ???? ?????????? ????????????? ? ??? « ???????-4 », « ???????-6 », « ???????-7 » ? « ???????-9 » ??? ?? ?????????? ?? ??????????? ???? ? ?????? ??-?? ???????????? ????? — 6,5 ± 2,0 ???? ?? ??????? ?????? ???????????, ??? ? 160 ??? ?????? ???????; ????? ?? ????????? ???????? ???????????? ?????????? ??? « ????-3 ». ??? ???? ? ????????????? ???? ???????? ?????? ???????? (????????, ? ??????????? ) ????????, ???????? ???? ??????????, ????????? 12 ???? .

? ????? ??????? ????? ??? « ????-6 » ? ?????? ???????????? ???? ???? ????????????? ???????? ? ??????????? 6,1 ???? , ??? ?? ??? ?????? ????????? ??????? ????????? ?? ???????, ? ?? ????? ?????? ???? ????????? ??????????? ??????? ? ???????? ?? ?????. ?? ?????? ????? ????????, ?????????? ?? ????? ??????, ?????????? ????????? ?? ?????? ???????? 30 ?? , ??? ????????? ????????? ?????????? 5?10 ?7 ?/??³ (??? ?? ????? ?? ?????? 57 ??) .

??????

?????? ????? ????????? ?????? ?????, ?????? ? ????????? « ????? » (27 ?????? 1999 ????)

??????, ??? ? ?? ?????, ????? ???????? ????????. ???? ??????? ????? ? ????????? ?????? ????? ????? ??????? ? ?????????? 25,1919° ; ??????????????, ?? ?????, ??? ??, ??? ? ?? ?????, ?????????? ????? ?????? ????. ???????????? ???????????? ??????? ????? ???????? ??, ??? ?????????????? ?????? ????? ??????????? ?????? ???????, ? ?? ?????? ????? ?????? ?????????? ?? ?????? . ????????? ???? ???????? ?? ????? ??????? ???? ? ???????? ????????? ? ???? ? ?????, ?????? — ?? ????? ??????? ???? ? ????? ????????? ? ?????????????? ???? ? ????????. ?????????? ????? ?????? ????????? ? ?????? ????????? ???????????. ??? ????????? ????????? ?????????? ????? ?????? ???? ? ?????????? ????; ? ????? ????????? ???? ????? ????????, ? ???? ????? ?????? . ? ???????? ????? ???? ???? ??? ???????? ????? ?? ??????????? ????? ?????????????? ??????? ???? . ??????? « ?????? » ???????????? ????????, ?????? ???????? ?????????????, ?? ???????? ??????????? .

?? ????????? ???? (2004 ???), ??????? ??????????? ?????????? ~210 K (?63 °C). ?? ?????? ?????????? ????????? «??????», ???????? ????????????? ???????? ?????????? ?? 184 K ?? 242 K (?? ?89 ?? ?31 °C) (« ??????-1 »), ? ???????? ????? 2—7 ?/? (????), 5—10 ?/? (?????), 17—30 ?/? (??????? ?????) .

?? ?????? ??????????? ????? « ????-6 », ??????? ??????????? ?????????? ????? ?????????? 228 K , ? ?????????? ??????????? ??????? ? ??????? ?? 2,5 ??????? ?? ????????, ? ??????????? ???? ?????????? (30 ??) ??????????? ????? ????? ?????????? ??????????? 144 K .

????????????? ?? ? 2007—2008 ????? ?????? ? ??????, ??? ? ????????? ??????????? ?? ????? ???? ??????? ??????????. ??????????? ???? ??????????? ??? ???????? ?? ?????? ??????? ????????? ??????? ?????? ?????? ???????. ?????? ??????????? ???????, ??? ????? ?????? ?????? ???? ???? . ? ??? 2016 ???? ????????????? ?? ???-????????? ?????????????????? ????????? ? ???????? (????????) ???????????? ? ??????? Science ??????, ? ??????? ?????????? ????? ?????????????? ??????? ?????????? ??????? (?? ?????? ??????? ?????? Mars Reconnaissance Orbiter ). ?? ?? ??????, ???? ??????? ?????????? ? ????, ????????, ??? ? ??????? 370 ???. ??? .

?????????? ?????????????, ??? ? ??????? ????????? ????? ???? ????? ???????, ? ?????? — ?????? ? ???????, ? ?? ??????????? ????? ???????????? ?????? ???? ? ??? ????? . ??????????????? ???? ???????? ???????? ?????? ????????? ALH 84001 , ??????????, ??? ????? 4 ?????????? ??? ????? ??????????? ????? ?????????? 18 ± 4 °C .

??????? ???????????? ????? ?????????? ????????? ????? ???????? ??????? ???????? ??????????? ???? ? ???????? ??????, ?????????? ? ???????????? ?????????????? ???????. ????????? ????????????? ????? ?????????? ????????? ????? ????????? ?? ???????????? ??????? ??? ???????? ? ????? ?????????? ????????? ????? ???????????????, ??? ?????????????? ? ???????????? ?? ????????? «??????» . ?????? ?????? ? ???????? ?????? ??????? ? ??????????? ?????. ?????????, ???, ??? ? ?? ?????, ???????? ??????????? ????????? ????????? ???????? ????? ????????? ? ??????????????? . ????????? ????????????? ???????? ????? ? ???????????? ???? ??????? ? ???????? 4—6 ????? ? ??????? ?????????????. «????????» ?????????? ??????? ????? ??????? ?? ????? ? ???????????? ??????????? ? ?????????? ?????? ??????.

??????? ???? ? ??????? ?????

???????? ?????? ???????? ????? ???????? ? ??????? ????????? ???????? ????????? ? ??????????? ??????? ???? ???? ? ??????????????? ?????????. ???????? ?????? ??? ???? ?????? ?????????? 10—40 ?/? , ?????? ?? 100 ?/? . ????? ????????? ? ??????????? ??????? ?????????? ????, ??? ???????? ? ??????? ????? . ??????? ??????? ???? ??????????? ????????? ???????? ??????????? ???????. ??????? ???? ????????? ???????? ??????????? ?? ????????????? ??????????? ? ????????? ????? .

?????????? ?????, ?? ??????? ????? ??????? ???? (???? — ???????? 2001)

22 ???????? 1971 ???? ? ??????? ??????? Noachis ? ????? ????????? ???????? ??????? ??????? ????. ? 29 ???????? ??? ???????? ?????? ???????? ?? ??????? ?? Ausonia ?? Thaumasia, ? 30 ???????? ??????? ????? ???????? ?????. ???? ?????????? ???????? ?????? ?? ??????? 1971 ????, ????? ?? ?????? ????? ??????? ????????? ??????? « ????-2 » ? « ????-3 ». «?????» ????????? ?????? ???????????, ?? ???? ????????? ???????? ?????? — ?? ????? ???? ???? ???? ?????, ????????????? ?? 26 ?? . ? ????? ?? ??????? ?????? ???? ???????? ?????????? ??????? ????? ????? ? ????? ?????????? ?????? ????? ??????????? ??????? ??? ?????. ?? ????? ???? ???????????? ? ??????? 1971 ???? ??????? ???? ??????? ? ????????? ??????? ????, ??? ??????? ????????? ?????? ??????????? ??????. ?????? ???????? ? 10 ?????? 1972 ???? ??????? ???? ????????????, ? ???? ?????? ??????? ??? .

??????? ?????, ?????????????????? ?????????? « ?????? » 15 ??? 2005 ????. ????? ? ????? ?????? ???? ?????????? ????? ? ???????? ? ??????? ??????? ?????

??????? ? 1970-? ?????, ? ?????? ????????? «??????» , ? ????? ?????????? « ?????? » ? ??????? ?????????? ???? ????????????? ?????????????? ??????? ????? . ??? ??????? ??????????, ??????????? ? ??????????? ??????? ? ??????????? ????? ??????? ?????????? ????? ? ????. ????? ????? ??????????? ? ?? ????? (? ???????????? ??????? ?? ???????? «???????? ????????» — ????. dust devil), ?????? ?? ????? ??? ????? ????????? ??????? ??????? ????????: ? 10 ??? ???? ? ? 50 ??? ???? ??????. ? ????? 2005 ???? ????? ????? ??????? ????????? ??????? ? ????????? «??????» .

???????????

??? ????? ??????????? ????? ???????? ??????? ???????, ?????????? ???????? ????????? , ????? ????? — ?????? ???????, ?????????? ?????? (??. ?????? ??????? ??????? ?? ????? ). ???? ????????????? ??????? ??????? ? ????? ????????? ???????, ????? 10 ? 40° ?????? . ? ???????? ????????? ???? ?????? ??? ??????? ???? — ???????????? ? ??????? ???? .

???????? « ????????? » ??????? ????????????? ?????-?????? ?????? « ???? » ? ?????? ????
???? ?? ??????????? ????? ?? ??????? ?????? . ?????? « ??????-2 »
??????? ??????????? ??????? ????? . ?????? « ?????? »

???????? ?????? ???????? ?? ??? ??? ???????? ????????? ??????. ??? ??????????? ???????? ?? ??, ??? ?? ????? ?????? ??????? ???? . ? ???? ????? ??? ??????? ??????? ? ?????? ?????????????, ??? ?????? ??????? ??????? ??????????????? . ?????? ????????, ??? ??? ?????? ???????, ? ???????, ? ???? ?? ???????, ????? ?????????? ????. ???????????????? ?????? ??????????, ??? ?? ????? ???? ?????? ??????? ??????? ?? ????? ?????? ????? ? ?????, ????????? ? ?????????, ??????? ? ??????? ????????????? ?? ???? ??????. ???????? ? ?????????????? ????????? ?? ??????? ? ????? ???????, ??-????????, ? ?????????? ??????????? ???????? ???????????, ???????? ??????? ? ?????? ?????????.

??????? ???????? ????? ?????? ?????????? ????? ?????? ????-0

????????? ????? ???????? ?????? ??????????? ?? ????????? ???????????. ? ????? ????????? ??????????? ????????? ?? 1—2 ?? ???? ???????? ?????? ? ????? ?????? ????????? . ??? ????? ????? ?????????? ?????? ????????. ?? ?????? ??????? ????? ??????????? ????????? ???? ???????? ??????, ????? ???? ???????? ? ???????? ????? ???????? ???????????? ??????? ??????? , ????????, ?????????????? ? ?????????? ?????????? ????? ? ?????? . ????? ???????? ????????? ???????? ????????? ?????????. ??????? ????? ??????????? ??????? ???????? ?? ???????? ?????, ???????????? ?? 30° ? ????????. ??????? ??????? ? ???????????? ? ???????? ????? ? ??????????? ?? ?????. ????? ??? ??????????? ????? ????????????? ??????? ??????????? ???????????.

????????? ??? ?????????????? ????????, ??????????? ?????????? ?????????. ???????? ????? ?? ???, ?? ?????? ????????????? ????? ??????????? ????? «?????????» (????????, ????????) ? ???? ?????????, ??????? ?????????? ?????? ?? ?????, ? ????? «???????» ? ???? ?????????. ?????? ???????? ???????????? ???????????? ????? ? ??????????? ????? ???????? ? ?????? ????? 4 ???? ??? ????? . ? ???? ?????? , ?????????? 40 % ??????????? ???????, ???????? ????????? ???????? ? ??????????? ????? ??????? ????????? ??????? ???????? ? ????????? ??????? . ??? ????? — 10,6 ???. ?? , ? ?????? — 8,5 ???. ?? , ??? ???????? ? ?????? ???? ??????, ??? ?????????? ??????? ?????? ?????? , ?? ???? ????? ???????????? ?? ?????, ?????? ??? ?????? ?????? .

??????? ?????????? ???????? ? ????? ????????? ????????????, ??? ??????????? ????? ??????? — 3—4 ???? ??? . ???????? ????????? ????? ????????: ??????? ??????? ? ??????? ????, ????? ?????? ? ??????? ???????????? ???????, ??????? ?? ??????, ???????, ?????????? ?????, ? ??????????? ???????. ????????? ??? ???? ????????? ??? ????? — ??????? ? ????? ???????????? ???, ??? ?? ??????????? ????? ?????? ???????, ? ??????????? ??????? ???????????? ???, ??? ????????? ???????? ??????? ???????? ??????????? ?? ???????? ??????. ????? ??????? ??????? ???????? ????????????? ???????? ??????? ?????? (???????? 2100 ?? ? ??????????? ).

? ??????? ???????????? ????????? ?????? ??????? ????????? ??????????? ???????? ??????? ? ?????? ??????? ????????, ?? ???????? ?????? ????????? ?????? (?????????? ???????? ??? ????????????????? ????????????? ????????? ???), ? ????? ?????????? ?????? ?????. ??????????? ????????? ????? ????????? ? ?????? ??????? ???????, ??????????? ?????. ???????? ?????????? ????????? ?? ??????????? ??????????? ???????? ????????? ?????? ????????????????? ????. ?? ????? ????? ???????? 26 ????????, ??????? ??????????? ?????? (??????????? ???????? ????? ??????? ??????? ? ???????????? — ????? ). ?????????? ?? ?????? ?? ????? ???? ?????? — ????? ??????? ????? 700 ?? .

??????????? ??????? ???????? ?????? ??????? ?? ?????, ???????????? ?? ???????, ?????????? ? ?????? ????????? « ?????? »

? ???????? ?????????, ?????? ???????? ????????????? ??????, ????????? ??? ??????? ??????? ???????? — ??????? ? ?????? . ??????? — ???????? ????????????? ??????? ?????????????? 2000 ?? , ??????????? ?????? 10 ?? ??? ??????? ???????. ?? ??? ????????? ??? ??????? ??????? ??????? ???? ????? , ???? ??????? ? ???? ?????????? . ?? ???? ??????? ????????? ?????????? ?? ????? ? ?????????? ????????? ? ????????? ??????? ???? ????? , ??????? ????????? 27 ?? ?????? ?? ????????? ? ??? ????????? ? 25 ?? ?? ????????? ? ???????? ?????? ??????????? ?????, ? ?????????? ??????? 550 ?? ?????????, ?????????? ????????, ??????? ???????????? 7 ?? ??????. ????? ?????? ? 10 ??? ????????? ????? ??????????? ??????? ????? ?????-??? . ????? ?? ??????????? ????????? ????? ??????? ????????. ?????? — ????????????? ?? ????? ?????????? ??? ??????? ???????, ? ????? ????????? — ????? ?????? , ???? ?????? ? ????? ?????? .

?? ?????? ??????, ?????? ?????? ?????????? 21 287 ?????? ??? ??????? ??????? ? 18 ?????????? ??? ?????????? ??????????, ? ??????? ????????? — ???????? 600 ?? . ????????? ?????????? ??????? 282 600 ??² . ???????? (?????????? ? ?????? ???????) ????? ?????? 70 ?? ? ??????? 3 ?? .

????????????? ??????? ????? ?????????? ?????????? ????????????? ???????? , ????? ????? ??????? ? ???????????. ?????????? ?? ??? — ?????? ??????? — ??????? ? ???????? ??????????? ????? ?? 4000 ?? (???????? ?????????? ???????), ???????? ?????? 600 ? ??????? 7—10 ?? ; ?? ???????? ???? ?????? ??????? ? ??????????????????? ?????? ?? ?????. ?? ??? ?????? ??????? ?????????? ?????????? ? ????????? ??????? ???????. ?????? ??????? ???????? ????? ??????? ????????? ???????? ? ????????? ??????? . ??????, ??????? ??? ?????? ??????????? ????????? « ???????-9 » ? 1971 ???? , ??? ?? ?????? ??? ?????????? ??? , ?? ?????? ?? ??????.

???????? ??????????? ????? ? ?????? Husband Hill , ?????? ?????????? « ?????? » 23—28 ?????? 2005 ????
???????? ???????? ??????? ???????? ????????? ????? 800 ?????? , ?????? ?????????? « ???????????? » 16 ???????—6 ?????? 2006 ????
???????? ?????? ? ???????? ??? «???????», ??????? ????? ? ?????????? « ?????????? » 26 ?????? 2012
???????? ??????????? ????? ? ??????? ????? , ?????? ?????????? « ??????????? » 8 ???? 2021 ????

??? ? ???????? ?????

???????? ???????? ????? ? ?????? ??????, ???? ???? ?????? ???????? . ??????? ?????? ????? — ?????? ????????
????? ???????? ????? ? ?????? ??????, ???? ???? ?????? ????????
?????? ??????? , ?????????? 2200 ?????????? ?????????? ????

??????? ??? ????? ?????? ?????????? ? ??????????? ?? ??????? ????. ?????? ????? ????????? ? ????? ????????? ???????? ????? . ??? ???????????? ? ???????????, ???????? ???????? ??????? ? ????????? ? ?? ??????????? ?????. ?? ???? ????, ??? ?????? ???????? ????? ? ????? ?? ????????? ?????????, ?????? ??????????? ??????? ???????? ???????.

???????? ????? ????? ??????? ?? ???? ????????????: ?????????? ? ????????. ?????????? ????? ??????? ??????? ????? ? ??????????? ????, ??????????? ??????, ? ?????????? ??????????? ???? . ??????? ?????????? ????? ???????? ???????? ????? ?????????? 1100 ?? , ? ????? — 400 ?? . ????? ???????? ??????? ??????? ??????????? ???????? ????? ??????????? ???? ???????? ????? ????? . ? ????????? ??????????? ????? ???????? ????? ????????? ?????? 50° (?? 15° ?????? ????????) . ???????? ????? ??????? ? ?????????????? ?????? ?????: ????? ? ????? ????????? ????, ??????? ????? ? ?????? , ??????? ????? ???? ?????? ? ?????? ?????????, ? ????? ???? ???????? ? ?????? ???????? .

???????? ????? ????? ????? ?? ???????? ? ????? ?????. ???????? ???????? ????? ??????????? ??? ????????????? ???????? ?? 3 ??, ? ????? — ?? 3,5 ??. ??? ????? ???????? ????????, ????????????? ?? ??????? (? ????? ????????? — ?? ??????? ???????, ? ???????? — ??????). ??? ?????? ????? ???? ????????? ??????????????? ??????? . ????? ????, ? ?????? ????? ????????? ?? ?????? ???????? ???????: ?????? ???????? ? .

??????? « ???? ??????? » ????????? ?? ????? ???????? ????? ????? ??????????? ??????? . ??? ??????? ??????????? ???? , ????? ??????????? ???? ? ???????? ??????????? ?????????? ????? ?? ??????? ??????, ????? ? ????? ???? ? ????? .

? 1784 ???? ???????? ?????? ??????? ??????? ???????? ?? ???????? ????????? ??????? ???????? ?????, ?? ???????? ? ??????? ? ??????????? ????? ? ?????? ???????? ???????? . ? 1860-? ????? ??????????? ???????? ????????? ??? ???????? ????? ?????????? ?????? ?????? ???????? ???????? ?????, ??? ????? ???? ??????????? ??? ?????????? ????? ??? ? ???????? ??????????????. ?????????????????? ?????????, ??????? ???? ????????? ? ?????? XX ???? ? ???????????? ??????? ?? ?????????? ?. ????????? , ??????, ?? ???????? ??????? ????? ?????????? — ???????? ???????? ?????? ???????? .

?? ??????????? « ????????-7 » ??????? ??????????, ??? ???????? ????? ???????? ????? ????? ??????? ? ????????? ??????, ? ?????????? ??????????? 115 K (?158 °C) ??????????? ??????????? ????, ??? ??? ??????? ?? ????????? ??????????? — « ?????? ???? » .

???????????? ?????? ???? (??????? ????? ?? 3 ) ???? ?????????? ????? ???????????? ? ? ??????? ??????? ????? (40-45°), ?? ????????? ???? ??????? ??????. ??????? ??????? ?????? ???????? ? ????? ?????? ???????? ??????? ? ?????? ?????????? ?????????? .

? 2018 ???? ????? MARSIS , ????????????? ?? ???????? ????-???????? , ??????? ??????? ?????????? ????? ?? ?????, ?????????????? ?? ??????? 1,5 ?? ???? ????? ????? ???????? ????? , ??????? ????? 20 ?? . ?????? ????????? ?????? ???????? ?????? ???????? Mars Express ? ???????????? ???????????? ????????, ??? ??? ?????????? «?????» ????? ???? ???????????????? ? ????????? ???????????, ??????????? ????? (????????), ????????, ?????????? ???????, ? ??????? ??? .

?????????? ?????

?????? ???????? ???? ??????????? (???? Mars Global Surveyor )
??????????????? ????????? ???????? ? ??????????? ??????, ?????? ?????????? « ???????????? » 2 ????? 2004 ???? (???? ?????? 1,3 ??), ??? ??????????????? ? ??????????? ? ????????????? ??????? ???? ? ?????? ?????????
??? ?????????? «?????? ????» (???????) ????????? ????? 150 ? ?? ??????????? ?????. ????? ????? ??????? ??????. ????? ???? ????? (???? « ???????????? ????????????????? ???????? »)

?? ????? ??????? ????????? ????????????? ???????????, ???????????? ?????? ??????, ? ?????????, ???????? ????? ??? . ???????? ????? ?? ???????, ??? ????? ????? ?????????????? ? ?????????? ??????????????? ???????????????? ??????? ? ?? ???????? ??????????????? ??????????? ????????????? ?????? ???????. ?????? ????????? ?????? ??????????????? ? ???, ??? ???? ????? ? ??????? ???????????? ???????? ??????????? ???????. ? ?????????, ?????????? ??????????????? ????? (?? ???? ?????, ??????????? ??? ?????????? ??????????). ?? ????? ???????? ??????????? ??????????? ????????? ??????????? ?????????? ??????? ?????? ????????? ? ??????????? ?????????? ? ????????????? ?????????? ?????. ????? ????, ???? ????????????? ???????? ????? ? ?????? ???? ??? ??????????? ???????? ??????????? .

? ???-???????? ?????????, ? ??????? ??????????? ?????????? ?????? ???? ???????? ????? 115 ??² . ???????? ?????? ???? ????? ????? ????? 60 ?? .

?????? ?????????? ???? « ?????? » ? « ???????????? » ????? ??????????????? ? ??????? ???? ? ??????? (??????? ???????? , ??????? ????? ???????????? ?????? ? ?????????? ??????????? ??????????? ????). ??????? « ?????? » ????????? ?????? ???? ??????????????? ? ??????.

????? ????, ?????????? ?????? ?????? ?? ??????? ??????, ????????????????? ? ????????? ?????? ??????? ???? ?? ??????????? ? ???? ?????. ??? ?????????? ?????? ????? ??????????? ??????? ??????? ? ???????? ? ????, «????????» ????????? ???????????, ????????? ? ??????????. «?????? ???????????, ??? ???????? ????????? ????? ?????????????? ?? ?? ??????? ????????, ? ?? ????-?? ?????», — ?????? ????????? ???? ?????? ????? . ?????????? ???????????? ?????? ??????? ??????????? ? ????????? ???????? ??????????? — ?????, ????????? ?????????? ????????????? ?????? ???? ? ???????? ???????????? ???????? .

28 ???????? 2012 ???? ?? ????? ?????????? ????? ??????????? ??????? ??????. ?? ???? ???????? ??????????? ????????????? ???????????? ????????? ???? ????? ???????? ??????????, ?????????? ? ????????? « ?????????? », ?? ??? ?????? ??????????? ?? ??????? ???? ???? ??????. ???? ???? ? ??????????? ??????, ???????, ?? ?????? ??????, ???? ???????????? ??????????? ???? .

?? ????????????? ????????????? ??????? ?????????? ????????? ????????? ???????? ????????. ???? ?? ?????? ???????? « ??????????? ???????????????? ??????? », ?????????? ? 2007 ????, ???? ?? ??? ????? ??????? 150 ?????? , ? ?????????? ????? ?????? ?????? ? ??????? ?? ????? ??? ?? 178 ?????? . ????????? ???????? ? ????????????? ????????????? ???? ??????????? .

?? ????? ??????? ????????? ?????? — ???????? ???? , ?????????????? ????? ??????? ?????????????? ???????? . ?? ??????????? ?? ???? ??????? ? ?????? ???????, ? ????????? ??????? ????????? — ????????????? ?????????? . ????? ???? ????????? ?????? ????????? , ??? ?????????? ???? ? ???????? ???????? ?????????? ??????? (40—50 ??) ??????. ????????? ????? ?????????? ?? ????? ???????? ? ?????? ? ??????, ??? ??? ?????????? ???????????. ?? ????? ????????? ?????????? ????? (?? ??????) ??????????, ? ?????? — ?????????? ???????? ??????????. ??????? ???, ???? ?? ???????? ? ???? ????? ?????????, ???? ?? ???????? ????. ??? ???????? ?????? ? ??????????? ?? ??????????? ?????? ???????? ????. ?? ????????? ????????? ???, ??? ?????????? ??????? ?????? ?????????? ? ??????? ??????, ????????? ?? ?????. ??? ??? ???????????, ? ???????????? ? ??? ??????? ??? ?????????????? .

???????? ??????? ?????? ???????? Mars Reconnaissance Orbiter ?????????? ????? ??? ???????????? ????? 2—2,5 ?????????? ??? ????? .

?????????? ??????? ???? ???????? ??????????????, ??? ???? ?? ????? ?????????? ? ?????? ???? ??????? ??????, ??? ????????? ?????. ???????? « ?????? » ????????? ?? ??????? ?????? ??????????????? ????????? ? ???????? ????????? ????? 700 ??? ???, ??? ??????????????? ? ??????????? ???????? ?????????? ???? ?? ????? ? ?? ????? .

?????

?????????? ???????????? ?????? ? ????? ??????? ???????? « ?????? »

?????????? ?????? ?????????????? ???? ??????, ???????????? ?? ?????? ?????????? ?????????, ?????????? ? ?????? ??????. ???????? ???????????? ????? — ????????? (20—25 %), ?????????? ??????? ???????? ??????? ?????? (?? 15 %), ????????? ????? ??????????? ????. ??????? ???????????? ??????? ?????????? ????, ???????, ????????, ??????, ?????? (??????? ????????? ??? ???????) .

???????? ?????? ????? ???? « ?????? » (??????? ?? ???? 25 ??? 2008 ???? ), ??????????? pH ? ????????? ?????? ????????? ??????????? ???? ?????? ? ??????, ? ?? ??? ???????????? ????? ???? ?? ?????????? ???????? . «?????????? ?? ??????????, ??? ????? ?? ????? ???????? ???????????, ? ????? ???????? ??????????? ???????? ??? ????????????? ? ??????????? ????? ??? ? ???????, ??? ? ? ????????? ? ???????», ??????? ??????? ?????????????-????? ??????? ??? ??????? . ?????, ?? ??? ??????, ?????? ???????? ??? ?????? (pH = 7,7) ?????? ????? ????????? ?? «????? ?????? ?????», ? ?? ?????? ???????? ??? ??????????? ?????? .

??????????? ???? « ???? ??????? » ? 2002 ???? ????????? (? ??????? ????????????, ??????????????? ?????-?????????), ??? ??? ???????????? ??????? ??????? ???? ???????????? ?????? ???????? ???? . ????? ??? ????????????? ???? ???????????? ? ??????? ??????????, ?? ???????????? ?????? ? ??????? ???? ?? ????? ??? ????? ? 2008 ????, ????? ???? « ?????? », ?????? ?????? ????????? ?????? ???????, ??????? ???? ?? ???????????? ?????? .

??????, ?????????? ?????????? « ?????????? » ? ?????????????? ? ???????? 2013 ????, ????????, ??? ?????????? ???? ??? ???????????? ????? ??????? ????, ??? ????????? ?????. ? ??????, ?? ??????? ???? ??????? ????????, ?? ?????????? ????? ????????? 2 % ?? ???? .

???????? ? ?????????? ????????

? ??????? ?? ?????, ??? ? ?? ?????, ??????????? ???????? ??????????? ???? . ??? ?????????????? ????????????? ?????????? ???? ?????, ??????? ???????????? ????????? ????????, ????????, ? ????????? ???????, ? ????? ?????? ?????? ??????? . ??????????? ????????? ???, ????? ??????? ????? ???????????? ??????? ????? ?????????? ?????, ??? ?? ?????, ? ????????? ?????????? ????????, ??????? ? ???, ??? ?????? ?????? ???????? ?????? ???????????. ? ?????? ????? ??????? ??? ????, ??? ??????? ??????? ?????? ? ?????????? ????????? ?????????? ?? ?????? ? ???? ?? ????? ? ??????? ??????????? ???????. ?? ????? ??-?? ???????? ??????????? ???? ????????????? ????? ????????? ?????? ???? ?????????, ??? ???????????? ???? ??????? ???????? ?, ????????, ?? ????????? ??????? ?? ????? ??????, ??? ?? ?????. ? ?????? ???????, ??????? ? ???????????? ?????? ???????? ????? ??????????? ???, ??? ??-?? ??????? ???? ??????? ?? ????? ???????? ?????????? ????? ??????? ????????, ??????? ?? ?????????? ?? ??? ??????????? ????? . ????????, ?? ??????? ??????? ?????? ????????????? ?????????? , ?????????? ? ??????????? ??????????? ? ?????? ??????? ???????? . ?? ?????? ??????????? SEIS ?? ????? ??????? ????????? ???????????? ??????????, ????? ??????? ??????????????? ????????????? (??????? S1222a) ????? ????????? 4,7 , ????? ??????? ???????????? ???????, ????????? ???????? ????????? ?? ??????????? ????? ? ?????? ????????? , ????? ????????? 4,1 ± 0,2 ? ????????? ?????????? ????????? ????????? P-???? ? ?????? ?????? .

????????? ???????? ????? ? ?????? ?????? ?????? ??????

??????????? ?????? ??????????? ???????? ????? ????????????, ??? ?? ??????? ?? ???? ?? ??????? ???????? 50 ?? (???????????? ?????? — ?? ????? 125 ??) , ?????????? ?????? ? ???? ????????, ?? ?????? ???????, ?? 1480 ?? 1800 ?? . ????????? ? ?????? ??????? ?????? ????????? 8,5 ?/??³ . ???? ???????? ?????? ? ??????? ? ???????? ?? ?????? ? ???????? 14—18 % (?? ?????) ???? , ?????? ?????????? ?????? ????????? ????? ????, ??? ? ???? ?????. ???????? ??????????? ???????, ???????????? ???? ??????? ? ???????? ??????? ?????????? ? ???????????? ????? ????????? ???. ???????? ?? ?? ????? ?????? ????????? ????????? ????????? ????????? . ??-?? ??????? ???? ??????? ?? ????? ???????? ???????? ? ?????? ????? ??????? ??????, ??? ?? ?????, ? ??????, ? ??? ?????? ??????? ?????????. ??????????????, ??? ??????? ??????? ??????? ? ?????????? ??????????? ?????????? ?? ???????? ??????? ???????? — 800 ?? (400 ?? ?? ?????). ???????? ??????? ? ?????? ???????? ????????? ???????????? ??????? ??????????? , ????????? ?? ??? ???????? ?????????????? ???????? . ??? ????????? ??????? ????? ?????????? ????????? ????????????? ????? .

???????? ??????????? ? ?????? ? ??????? ????????? ??????????? ??????????, ??????????? ????? ??????? ??????? ??????? ?? ???????? . ???? ????????? ????????? ????????????, ??? ?? ????? ??????????? ??????????? ???????? ???????? ????? ????????????????, ??? ??????? ???????, ? ????? ???? ??????? ?????????? ?????? ?? ?????. ?????? ??? ?? ?????????? ????? ????????? ? ?????? ??????? ?????????? ??????. ???????????? ????? ????? ????????? ???? ??????? ?? ????????? ???? ?????? ?????? .

????????? ????

? ????? ???? ????????????? ?????? ????????? ???? .

???????? ?????????? ????????????? ??????? « ????-2 » ? « ????-3 », ????????????? ?????????? ???? ?? ???????? ?????????? ????? 60 ???? , ?? ?????? — 120 ???? , ??? ? 500 ??? ?????? ???????. ?? ?????? ??? « ????-5 », ????????????? ?????????? ???? ?? ???????? ?????????? 64 ????? , ? ????????? ?????? ???????????? ?????? — 2,4?10 22 ?????? ·??² .

????????? ???? ?????
????????? ???? ?????

????????? ???? ????? ?????? ???????????, ? ????????? ?????? ??????? ??? ????????????? ????? ?????????? ?? 1,5 ?? 2 ??? , ? ????????? ?????? ?? ????????? ? ???????????. ??? ??????? ? ???, ??? ???????? ???? ????? ????????? ? ????????????? ????????????? ?? ????????? ? ??? ????, ?? ???? ???????? ???????????? ?????? , ????????????? ?? ?????? ?????????? ???? ????? , ?? ????? ?? ????????. ???? ?? ????? ?? ??????? ??????????? ????????????? ?????????? ???? , ?????????? ????????, ??? ????? ????????? ???? ??????????? ? ??? ??????????? ????? ????????? ??????? ???? ?????? ? ???????. ??????????????? ?????? ?????? ????????? ??????? ?? ????????? ????????? ???????? ? ??????? ?????? .

?? ????? ??????, ?????????????? ? 1999 ???? ? ??????????????? ? 2005 ???? (? ??????? ??????????? ??????? « ???? ?????? ???????? »), ??? ?????? ????????????? ????????? ???? 4 ????????? ??? ????? — ?? ????, ??? ?????????????? ?????? ??????? ?????????? ????????? ???? ???????, ??? ????????? ???????? ??????? ?????????? ?????????? ???? . ??????? ?????? ??????? ?????????? ??????. ?????????? ?????????????, ??? ???????????????? ?????? 4 ???? ??? ????? ??????????? ???????? ?????????, ??????? ???????? ?? ?????????? 50—75 ????? ?????????? ?????? ????? ? ??????? ?????????????? ? ??? ????. ????? ???????? ???????? ?? ??????? ???? ? ?????????? . ??? ?? ?????, ??? ?????????? ???? ???????? ??????? ??????? ? ???????????? ? ??????? ?????????? .

??????????? ????? ?? ?????? ??????? ??? « ????????? », ????????? 10 ??????? 2014 ???? ? ?????? 76 000 ??

????????????? ???????

???????? ????? ?? ???????, ? ??????? ??????? ? ?????????? ???????????? ? ??????? ???????? ????? ????????? ????????? ???????? ???? , ? ????? ?????? ????????? ?????? ?????????. ?????? ?????? ?????? ? ??????? ?? ????????? — ????????? ??????? ?????????? ?????. ?????????, ??? ?????? ?????????? ???? ????????? ????? 4 ???? ??? ?????. ?????????? ???????? ?????????? ???? ????????? ????? ??????????? ???????????????? ????????? ? ????????? ?????, ? ?????? ?? ?????????????? ??????? ??? ????????? ????????? ????????, ??????? ?? ????? ?????????? ? ????????? ? ????, ?? ????? ????? ??????????? ??????????? ? ????? ??? ???????????.

????????????? ??????? ????? ???????? ??? ??????? :

  • ??????? (??????? ? ????? ): ???????????? ???????? ?????? ????????????? ?? ????? ???? ??????????? ?????, ? ?????????, ???????? ?????? , ????? ??????? ? ????? ???????? . ???????????? ? ?????? 4,1—3,8 ???? ??? ?????. ? ??? ????? ??????????? ???? ??????????? ??????????????? ???????? ????????? ? ???????????? ??????.
  • ???????????? (? ????? ): ?? 3,7 ???? ??? ????? ?? 2,5—3 ???? ??? ?????. ??? ????? ???????? ??????????? ???????????.
  • ???????????? (??????? ? ????? ): 2,5—3 ???? ??? ????? ?? ????? ????. ??? ??????, ?????????????? ? ??? ?????, ????? ????? ???? ??????????? ????????, ?? ? ????????? ??? ??????????? ???????????. ?????????? ???????? ????????????? ? ?????????? ????????. ? ???? ?????? ???????????? ???? ????? .

????????

???? ????? ??? ???????????? ????????: ????? ? ?????? . ??? ??? ??????? ???????????? ?????????? ?????? ?????? ? 1877 ???? . ??? ????? ???????????? ????? ? ????? ????????? ???????. ?? ????? ?? ???????, ??? ????? ???????????? ????? ??????????? ?????????????? ????? ????? ????????? ????????? (5261) ?????? ?? ????????? ?????? ?????????? . ???????? ??????? ? ????? ??????????, ?????????????? ???? ????? (?? ???? ?????), — ?????? ? ??????? , ?????????????? ????? ? ????, ??????? ???????? ???? ????? ? ?????? .

??? ???????? ????????? ?????? ????? ???? ? ??? ?? ????????, ??? ? ?????? ?????, ??????? ?????? ????????? ? ??????? ????? ? ??? ?? ???????? (??? ??????? ???????? ?????????? ??????? ? ?????????? ??? ??????????? ????????? ?????? ? ????????? ???????, ? ??? ????? ??? ????). ????????? ??????????? ????? ?????????? ????????? ???????? ??????, ?, ? ????? ??????, ???????? ? ??????? ???????? ?? ???? (??? ?????????? ??????? ?????????), ??? ? ??? ??????? . ??????, ????????, ????????? ?? ?????.

??????????? ?????? ?????? ??????, ??? ?????? ????????? ?????, ??????? ??? ??????????? ?? ??????????? ??????? ????? (? ??????? ?? ??????? ? ?????? ?? ???? ????????? ???????????? ????????? ?????? ????????? ???????, ????? ?????? ? ???????? ) ???????? ?? ?????? ? ??????? ?? ??????? .

??? ???????? ????? ?????, ?????????????? ? ?????????? ?????????? , ????? (26,8×22,4×18,4 ??) ????????? ??????? ??????? (15×12,2×11 ??) . ??????????? ??????? ???????? ??????? ????? ??????? ?? ???? ????, ??? ??????????? ???????? ??????? ?????????????? ?????????. ????????, ?? ??????, ????? ??????? ? ??????? ? ????? ?????????, ????????, ??????????? ??? ?????? ?????????? , ???? ???????? ????????? ????? ?? ???????????, ???? ?????? ?? ????, ? ?? ????? ??? ?? ??????? ??? ?????? ????? ?????????? ?? ?????? ?????? ????????, ?????????? ????????? ? ??????? ?????????? ???????.

?????

??????? ???????

?????????? ????, ??? ???? ??????? ????????? ??????????, ?????? ???????????????? ? ????? XIX ????. ? ??? ??? ???? ???????? ??????? ???????.

?????????? ??????????? ??? ?????????? ??????? ? ????????? ? ?????? ????????? ??????? ?? ??? ?? ???? ??????? ?????????? ???? ? ???????, ?????? ??????? ?????????? ??? ????, ????????, ??????? ??????? ? ?? ??????? ???????????? ??????? ???????????, ??????????? ????????????? ?????? .

?????? ?????????????? ?????????? ? ?????????? ????????? ??? ???????? ?????? ???? ???? ??? ?????????? «??????????? ?????????» ( ????. Mars Fever) . ? 1899 ???? ?? ????? ???????? ??????????? ?????????? ? ?????????????? ?????????? ? ??????????? ???????????? ???????????? ?????? ????? ???????? ????????????? ??????. ?? ???????? ???????, ??? ??? ????? ???? ??????????? ? ?????? ??????, ???????? ?????. ? ???????? 1901 ???? ????? ??????, ??? ??? ?????? ? ?????? ????? ? ???, ??? ?????? ????? ???? ??????? ????????????. ???? ?? ?? ???? ???????????? ?? ????????, ??? ???? ???? ??????????? ??, ??? ??? ???????? ?????????? ????????. ?? ??? ??????, ??? ???? ??????????? ????? ??????? ?????? .

???????? ????? ??????? ??????? ????????? ?????????? ??????????? ???????-?????? ??????? ??????? (????? ????????) , ???????, ??????? ??? ? 1902 ????, ??????, ???, ?? ??? ??????, ????? ?????? ?????? ???????, ????????? ? ??? . ?????? ??? ?? ??????? ?? ??????? ??????? ???? ?????????? ???????? ??? ?????????: «?? ????? ???? ? ??????, ??? ?????? ?????, ???? ??? ??????????, ?????????? ????? ?????? ???-???? , ? ?????????, ???? ?? ?????????????» .

??????????? ??????

???????? ? ????????????? ? ??????? ????? ?? ????? ??????????? ?????. ?? ??????????? ?????????? ? ????? ? ?????? ???????????? ???????? « ????-???????? » ? ????????? ????? ????????? ????? . ???????, ? 2014 ????, ???????? ???? « ?????????? » ???????????? ??????? ?????????? ?????? ? ????????? ????? ? ????????? ???????????? ???????? ? ????????, ??????????? ? ???? ??????? ????? ?????????? .

????????????? ?????? ? ????????? ????? ? ?????? ?????? ? ???????? ?????????

? ???????? ????? ???? ??? ???????? ?????? ???????????, ??????? ?????? ???????????? ?????????? ???????? ??? ??????????. ????? ?????????? ????? ???? ???? (?? ??????????? ??????? ?? ????? ?? ??????????), ???? ????????????????? ???????? . ? ???? 2021 ???? ?????? ? ??????? ????????????? ????????????? ???????, ??? ???? ?? ????????? ?????????? ?????? ????? ?????????? ?? ??? ??????-????????? ??????? . ?????????, ??? ? ????????? ?????????? ???????????? ????????????? ?????????? ???????????, ?? ????? ???????????? ??????, ???? ??? ? ???????? ?????????? ?????? ?????????? ?? ???????? . ????? ?? ????? ?????????? ???????? ALH 84001 , ????????? ? ?????????? ? 1984 ???? .

???????? ALH84001 ??? ???????????

?????? ???????? ??????? ?????????? « ?????????? ». ? ??????? 2012 ???? ???? ???????? ?????? ? ??????? ?? ????? ???????????? ???????, ? ????? ????????? ??????????? . ?? ?? ???????????? ???????? ??????? ???????? ???? ? ???????? ???????? ?????? . ?????????? ?????? ???????? ??, ??? «??????????» ?? ????? ??????????? ?? ??? ????????? ????? .

?????? ?????????? ???????, ??? ??????? ????? ????? ??????????? ????? ????????????? ??? ????? ???????, ?????? ??????. ? ???? ????????? «??????», ?????????????? ? ???????? 1970-? ?????, ???? ????????? ????? ????????????? ??? ??????????? ??????????????? ? ??????????? ?????. ??? ???? ????????????? ??????????: ????????, ????????? ?????????? ????????? CO 2 ??? ????????? ?????? ????? ? ???? ? ??????????? ?????. ?????? ????? ?????? ????????????? ????? ?? ????? ???? ???????? ??????? ??????? «????????» . ??? ??????? ? ?? ??????????????? ?????? ? ?????? ?? NASA ?????????? ???????, ??????? ?????????, ??? «??????» ????????? ?????. ????? ?????????? ?????? «???????» ? ????? ??????????? ??????? ?????? ?? ????????????? ???? ???????????, ??? ??????????? ???????????? ???? ???????????? ?????????? ??? ??????????? ???? ???? ?????. ????? ????, ??? ????? ????? ????? ?????????, ???? ???? ????????? ??????????? ? ?????? . ?????, ??????????? ? ?????? ????????? « ?????? », ????????, ??? ????? ????? ????? ???????? pH ? ???????? ??????, ??????, ????? ? ??????? . ??????????? ??????? ? ????? ?????????? ??? ??????????? ?????, ?????? ????????? ????? ?????? ????? ?????? ?? ???????????? ????????????????? ????? .

?? ??????????? ???? ???????? ??? ???????? ? ??????????? ????? ?? ??????? ????????? ??????? ?????? ???? ?? ?? ???????????, ? ????? ?????????? ?????? ??????? ? ??? ?????????? ???? ??????????? , ??????? ? ????????? ??????? ?????????? ?? ??????? ?????? ? ????????????? ??????? ???????? ?????? ????? . ?????? ????????? ???? ????????? ?????? ???? ????, ?????? ?????? ????????? ? ?????? ????????? ???????????? ????????? ?????? ???? ?? ?????????? ??????. ???????? ????????????? ??????? ? ???, ??? ????? ???? ?? ??????????? ????? ???????? ??????? ??????? ? ????????? ??? ??????????? ?????????? ????????????? ????? .

?????????? ???????????? ? ?????? ??????????? ????????? ????? ????? ???????? ????????? ??? ??????????? ?????. ?? ??????????? ??????? ???? ????? ?????? ??????????? ???????? ???????, ??? ????? ??????????? ?? ????????????? ????????? ?????????? ????? ; ?????? ?????, ??? ?????????? ???? ????????? ???????????, ????? ?????? ????????? ??-?? ??????? ????????. ????? ????, ???? ????? ????????? ?? ?????? ?. ?. «????????????? ??????». ????????? ????????????? ??????????, ?? ???? ?????????, ?????????? ?????????? ????????? ? ?????????? ????????? ????? ???????????? ? ?????????? ?????? ??????? .

?????????????????? ???? ? ????????????? ?????????

??????????? ?????

???????? ????? ? ????????????? ??? ???????? ? ?????? ???????? ??? ?????????????? ???????? ????????????????? ? ??????????? ????? ????????? ? ???????.

???????? «??????????» ????????? ????? ??? ????????? ???????????? ??????? ?? ??????????? ?????. ?????? ???????????????? ?????????? ???? ?????? ? ?????????, ??????? ???????????? ??????? ?????????? ?????????? ? ??????????????? ???????, ?????????? ?? ??????? ??????????? ?????. ?????? ???????? ???????? ??????? ?????????? SAM ?? ????? ?????????. ?? 20 ??????? ?? 12 ??? ??????? ?????? ??????????? ?????????. ? ???? ??????? — ? ????? 2013 ???? ? ?????? 2014-?? — «??????????» ??????? ?????????? ????????????? ?????????? ??????? ???? ??????. ???? ???????, ?? ?????? ?????? ??????? ??????? ?????????, ??????????????? ?? ??????????? ?????????? ????????? ??????. ????? ?? ?? ????????????? ??? ?? ???? ?????????????, ??????????? ?????????? ???????????? ?????????? ???????? ?????? ??? ???????????? ???????.

??????????????? ?????????? ? ??????????? ?????

????? ??????? ?????????????? ????????? ?? ??????????? ????? ????????? ??????????? ????? ??????????????? ?????????? ??????????????? ? ??????????? ???????. ?????????? ???????????????? ????????? ????? ? ????????? ??????? , ????????????? ????????? , ??????? ????????? ????? ? ??? ????????? ??????? ??????? ???? ????? (? , ??????????? ? ??????? ) ?????????? ?? ?????? ? ?? ?????? ?????????????? ????????? ? ??????????.

???????? ?????

???????? ????? ?? ?????, ?????????? ??????? ??? ???????, ????????? ? ????????? ?????? (?????????????? ??????????: ?????? ??????????? 21 ? 10 ? 42 ? , ????????? +52° 53.0?) ? ?? ??????? ????? ???????: ????????? ? ?????? — ??????? ?????? ?????? ???????? BD +52 2880 (?????? ?? ??????????? — HR 8106, HD 201834, SAO 33185). ????? ????? ???? (?????????? 9 ? 10 ? 42 ? ? ?52° 53,0) ????????? ? ???? ???????? ?? ?????? (??????? ???????? ???????? 2,5) — ??, ? ????????, ????? ??????? ????? ???????? ??????? ?????.

??? ???? ????? ?? ??????????? ? ?????, ? ????? ????????: ??? ?????????? ????????? ???????? ?????? ?? ?????????? ??????? ??? (??? ? ???????, ??????? ?????), ????? ?? ????????? ????? ????????? ???, ????? ????????? ? ??????? 6 ???? ????? ???????? ????? ????????? ???? ????? ???, ??? ????? ???????? ? ???????? ????? ???.

?? ????? ??????? ? ?????? ?????? ??????????? ???? ? ?????? ????? ??????????-??????? ???? , ? ? ???????????????? ???????? ? ????? ?????? — ?? ???????? ?? ???????????, ??? ?????????? ?????????????? ??????? ?????? ????.

????? ?? ????? 19 ??? 2005 ????. ?????? ????????? « ?????? », ??????? ????????? ? ??????? ?????

? ??????? ???? ????? ?????-?????????. ??????? ????? ??????? ?? ???????? ????? ??????? ???? — ???????? ??????, ???????????, ?????????? ?????????? ???? ????????? ????? . ?? ????? ?????????? ????????? ????? (??????? ?? ????? ? ???????? ???????? ???????? ????? ???? ) ?????? ?????????????? ????, ?????? ??? ????, ?? ??????????? ? ???? ???????? ???????? ??? ??????? ? ?????? ??????, ????? ???? ???????? ????? ????????? ??????? ??????????. ????????????????, ?????-????????? ??????? ???? ????? ?????????? ???????????? 1 % ????????? ? ???????? ????, ????????? ?????????? ? ??????????? ????????? ? ??????????? ????????? . ??????? ?????????? ??????? ?? ??????? ?????? ? ?????? ????? ????? ??? ??????. ?????? ???? ???????????? ???? ??????????? ?????????? ??????? ? ?????????? ????????? ????? ?? ????????????? ???????? ???? ? ??????? (????????? — ???????? ?????? ???????) .

?????? ? ???????

??????? ?????? ?????? , ??????????? ? ?????, ?????? ???????? ? ????? ? ?????????? 2 ? 3 ?? ??????????. ???????? ? ????? ????? ??????????? ?????????? ??? ?????????? ????????????? ?????? ??-?? ???????????? ???????? ? ??????. ????? ????? ???????? ?? ???? ????? ???????? ?????? , ?? ?????? ????? — ?????? (??? ?????? ?????????? ???????? ????? ??????? ????? ????????? ??? ?????????), ?? ??????? — ????? .

????? ?? ????????? ? ????? ???????? ?????????? ????????, ??? ??, ??? ?????? ??? ?????. ??????????????, ? ????? ????? ??????????? ??? ???????? ??? ???????? ??????, ?????????? ????? ????????? ??? ??????? ?? ???????? ???? ????? ?????? ??????.

???????????? ????????? ????? ?? ???? ????? ?????????? 38 ???????? . ??? ?????????????? ????? ????? ????? ????? ??? ????? ????? (???????????? ??????? ???????? ???????? ????? ?2,5 m ) ??????????? ??????, ????? ? ??????? ????? ????? ????????? ?????????? ? ????? ??????? (????? +0,9 m ) ????????? ???? . ? ???????? ??? ??????? ????? ????? ? ??????????? ?????? . ????????? ???? ?????? ????? ????? ??????????? ? ????? ????????? ???????: ?? ???????????? ??????? ???????? ???? ?? ????? ????????????? ???? ????? ???????? ???? ? ?????: ????? ?????? «?????????» ???? ? ????? ???????? ? ???????????? ?????? ?????? ??????, ??? ????? ?????? ???? ????? ????? ????? ?? ???????????? ??????????, ?? ??? ? ?????? ??????? ?? ?????. ???????????? ??????????? ?? ????? ?????? ?????? ??????????? (???????) ???? ?? ????? ????? ????, ????????, ???????? ???? ?????? ????? . ???????????? ??????? ???????? ???? ?? ????? (? ?? ??????? ???????) ??? ?????????? ? ????? ????? ??????????? ?????????? ? ??????????? ?? ????????? ????????? ????? ? ?????, ?, ??????????????, ?????????? ????? ?????????. ? ????? ?????????????? ??? ???????? ????? 17 ????? ???? (????? ???????? ???????? ???????? ?????? ? ???? ??? ?????????? ? ?????), ?? ???????????? ???????? ????? ? ????? — 3,5 ?????? ????. ?????, ??? ? ?????? ???????, ????? ??????????? ? ?????? ????????? ??????? . ???????? ?? ????? ????? ?????? ????????? ??????????? ????? ?? ????? ??????; ????????? ????? ??????? ?????????? 10 ?????? 2084 ???? .

??????? ????????

???????????? ????? ????????????? ???????? ??????????

??????????? ????? ? ?????? ???????? ??????????? ? ?????? ????

?????? ?????????? ????? ??????????? ?? ??????????? ?????????. ??? ???? ??????????? ?????????? ? ????? ??????????? ????????? ??????? ?? ????????? ? ???????. ????????????? ????? ??? ??????????? ??????? ? ?????? ???? ???? ????????? ??????????????????? ????????????????? ??????????? ? 1534 ???? ?? ?. ?. ??? ?? ???? ??????????? ???????????? (????????) ???????? ??????? ? ?????????? ?????????? ???????? ?????? ? ??????, ??? ??????? ?????? ???? ???????? ???????????? ????? ? ??????? ?? ???????? .

? ??????????? ??????????? ?????? ???? ??????? ???????? ?????????? ????????? ???????????? ???????? ????? ? ???????? ????????? ??????? ?? ?????? ???? . ????????? ??????? ??????? ? ?????????, ??????????????? (???????????????) ???????? ? ????????? ??????????? ????????? ??????????????? ?????? ??? ?????????? ???????? ??????. ?????? ????????? ????? ?????????? ? ??????????? ??????????? ??? ?????? ?????? ????? ? ?????????? ?? ???? ?? ????? . ? XVI ???? ??????? ???????? ????????? ????????????????? ?????? ??? ???????? ????????? ??????? ? ????????? ???????????? ????????. ??? ?????????? ???? ???????????? ???????? ???????? , ??????? ???? ????? ?????? ????????????? ?????? ?????, ??????????? ? ???????????.

??????????? ???????? ???????? ??????? ?????? ???????? ????? ??????????? ?????, ?????????? ????????? ???????. 28 ?????? 1659 ???? ?? ?????? ????????? ???????? ?????, ?? ??????? ???? ?????????? ????????? ?????? ???????, ????? ?????????????? ? ????? ??????? ???? .

????????????????, ?????? ??????????, ???????????? ????????????? ? ????? ??????? ????? ?? ????? ??????, ???? ??????? ??????????? ?????????? ???????? ???????? ??????? ? 1666 ???? . ? ??? ?? ???? ?? ??? ??????????? ????? ????? ????????? ??????? ??????? ??????????? ? ???????, ??? ????? 36 ??? 37 ???? ????????? ??????? ??????????? ???????????, ? ????? ???????? ?????? ???????? — 24 ?. 40 ???. (???? ????????? ?????????? ?? ??????????? ???????? ????? ??? ?? 3 ??????) .

? 1672 ???? ???????? ??????? ??????? ???????? ????? ??????? ? ?? ???????? ?????? .

? 1888 ???? ???????? ??????????? ??? ?????? ????? ????????? ??????? ??????????? : ???? ????????, ???????????, ?????????????, ????????????; ????? ??????, ?????? ? ??????.

??????? ??????????????? ?????????? ????? ???????? ?? ????? XIX — ???????? XX ????. ?? ?????? ?? ?????????? ???????????? ????????? ? ?????????? ???????? ??????? ?????? ????????????? ??????????? ???????. ????? ?????????? ????????????? ???, ??????????? ??????????????? ?????????? ????? ? ???? ??????, ???????? ???????? ??????????? , ????????? ?????? , ??????? , ????????? , ??????? , ?????-????? , ?. ???? , ????? , ??????? . ?????? ??? ???? ???????? ?????? ?????????? ? ?????????? ?????? ????????? ????? ??????????? ????? — ???? ??? ? ????????? ??????????? ????????? ????????? ????? ??????? ? ????? ?????????????? ??????.

???????????? ????? ???????????? ??????????

???????? ? ??????? ?????????? ?? ?????? ?????? ?????

??????????? ???????? «?????»

??? ???????????????? ???????????? ????? ???? ???????????? ??????????? ???????????? ????????? « ????? » (??? ??? HST Hubble Space Telescope ), ??? ???? ???? ???????? ?????????? ????? ? ????? ??????? ??????????? ?? ?????-???? ????????? ?? ????? . ??? ????? ??????? ??????????? ?????????, ??? ????????? ??????????????? ???????? ???????. ???????? ?????????, ?????????? ??? , ????? ??????? ??????????????? ????? ??????? ????????, ??? ????????? ? ?????????????? ????????? ????????? ?????????? ????????? ?????? .

????????????? ????????? ? ?????, ??????? ???????????? ??????????? ? 2001 ???? ? ??????? ??????????? ????????????? ???????????? «??????» , ??????? ?? ???? ???????????. ?????? ???????????? ??????? ? ???????????? ? ??????? ????????? ????? ????????????? ????? ??????, ? ?? ????? ??? ?????? ?????????? ?? ?????????????? ????? ?????? ? ??????? ???????? .

???????????? ????? ????????????? ?????????

? 1960-? ????? ? ????? ??? ?????????? ???????? ??????? ? ?????? ? ???????????????? ??????????? ???? ?????????? ????????? ?????????????? ???????????? ??????? (???). ????? ????, ???????????? ????????????? ???????????? ????? ? ????? ? ??????? ????? ????????????????? ??????? ? ??????? ???????? ? ??????????? ??????????, ????????, ? ???????????? — ??? ??????????? ??????? ??????????? , ? ???????????????? ? ???????????????? ?????????? — ??? ???????????? ??????? ????????? , ? ?????????????? — ??? ????????? ???????? ????? .

????????? ????????????

???? ?? ?????? ??????? ?????????? ?????, ?????????? ? ??? « ????-3 »

????????? ???????????? ????? ???????? ? ???? ????????? « ???? », ? ?????? ??????? ? 1962 ?? 1973 ??? ???? ???????? ?????????????? ???????????? ??????? ??????? ????????? ??? ???????????? ??????? ???? ? ??????????????? ????????????. ?????? ??? (« ????-1 », « ????-2 ») ??????????? ????? ? ???????????? ????????????.

??????????? ???????? ?????????? ????????? (????? ?-71 — « ????-2 », « ????-3 », ???????? ? 1971 ????) ???????? ?? ??????????? ??????? — ?????????????? ???????? ????? ? ??????????? ???????? ? ?????????????? ??????????? ????????, ????????????????? ?????????? « ????-? ». ??????????? ???????? ????? ?-73? « ????-4 » ? « ????-5 » ?????? ???? ????? ?? ?????? ?????? ????? ? ???????????? ????? ? ??????????????? ???????????? ?????????, ??????? ????? ??? ????? ?-73? « ????-6 » ? « ????-7 »; ??? ?????? ??? ???? ???????? ? 1973 ????.

??-?? ?????? ?????????? ????????? ??????? ??????????? ?????? ???? ????????? «????» — ?????????? ???????????? ?? ??????????? ??????? ? ??????? ?????????????? ??????????? ??????? — ?? ???? ??????. ??? ?? ????? ?????? ??????? ??????, ????? ??? ????????? ?????????? ??????????? ????? ? ????????? ????????? ?????????, ????????????, ??????? ?????, ???????? ?????????? ??? ?????? ??????? . ? ?????? ????????? ???? ???????????? ?????? ?????? ??????? ??????????? ???????? ?? ??????????? ????? (« ????-3 », 2 ??????? 1971 ????) ? ?????? ??????? ???????? ??????????? ? ???????????.

???? ?????????? ????? ????????? « ????? » — ??? ?????????????? ???????????? ???????, ??????????????? ??? ???????????? ????? ? ??? ???????? ??????.

?????? ??? « ?????-1 » ???? ???????? 7 ????, ? ??????, « ?????-2 » — 12 ???? 1988 ???? . ???????? ?????? — ???????? ?? ??????????? ?????? ?????????? ????????? (????-? ? ???) ??? ???????? ???????? ????? — ???????? ?????????????. ?????? ???????? ?? ?????? ????? ? ?????? ??????????, ???????????? ?????, ?????? ? ????????????????? ????????????, ??????????? ? ??????? 57 ???? ?? ????? ???????????? ???????? «??????-2» ?????? ?????, ????????? ???????? ????? ??????? ?????????? ? ???????? ??????????????? ??????, ?????????? ????????? ?????, ?????????????? ??? ? ????????? ??????.

???????????? ????????????

?????????? ?????? ??????? , ????????? ???????? « ??????-1 » ? 1976 ????

? 1964—1965 ????? ? ??? ??? ??????????? ?????? ? ??????? ??????? ????? ? ????? ? ?????? ????????? « ??????? ». « ???????-4 » ?????????? ? 1965 ???? ?????? ???????????? ? ????????? ?????????? ? ?????? ?????? ?????? ??????????? . « ???????-6 » ? « ???????-7 » ? 1969 ???? ??????? ? ????????? ?????????? ?????? ???????????? ??????? ????????? ? ??????????? ?????????????????? ??????? ? ??????????? ??????????? ??????????? ?? ?????????? ????????????? ?????????. ? 1971 ???? « ???????-9 » ???? ?????? ????????????? ????????? ????? ? ?????????? ?????? ????????????????? ???????????.

?????? ??????????? ????????? ??? « ?????? » ???????? ?????? ? 1975 ???? ???? ?????????? ??????????? ????????? « ??????-1 » ? « ??????-2 », ??????? ??????? ???????????? ? ???????????????? ?????? ? ?? ??????????? ?????, ? ?????????, ????? ????? ? ?????? ??????. ?????? «??????» ??????? ?? ??????????? ??????? — ?????????????? ???????? ????? ? ??????????? ???????? ? ?????????????? ??????????? ????????. ?????????????? ??????????? ??????? «??????» ???????? ??????? ??????????? ?????????? ??????? ??????? ???????? ?? ??????????? ????? ? ???????? ??????? ????? ??????? ?????????? ? ??? ????? ?????? ? ????? ???????. ????? ?? ??????? ??????????.

??????????? ????????? ??? « Mars Pathfinder » — ???????? ? ???? ???????????? ??????????? ??????? ? ???????? « ????????? », ??? ???????? ?? ??????????? ????? ? ?????? ???? ? 1996—1997 ?????. ????? ???? ???????? 16,5 ???. ??????? ?????? ??????????? ??????? ? 550 ??????? ????? ?????????, ????????? 15 ???????? ?????. ??????? ?????????? ???? ?????????????? ????????????? ???????? ? ???, ??? ?????-?? ???? ??? ????? «??????? ? ??????».

« Mars Global Surveyor » — ??????????? ??????? ????, ??????????? ????????????????? ??????????? ? 1999—2007 ?????.

« ?????? » — ?????????? ??????? ????, ???? ?????? ?????????, ??????? ??????????? ??????? ? ???????? ??????? ?????, ??????? ? 2008 ????.

? ???? ?????????? ????????? « Mars Exploration Rover » ?? ???? ???? ??????? ?????????? ??? ?????????-????????:

??????????? ????????????

??????????? ????? ? ???????????? ??????, ?????????? ?? « ???-????? » 30 ??????? 2021 ????

? ?????? ?????? ?? ?????? ????? ???????? ????????? ??? :

?? ??????????? ????? ? ?????? ?????? ???????? ????????? ????????:

????? ??????? ?????????????? ??????? ?? ?????

?????? ? ????? ????????????? ?? ??????? ? ?? ???????

? 1982 ???? ??????? ?? ????? ????? ????????? ?????????? ? ?????? ??????? . ? 1988 ???? ??????????? ? ?????? ?????? (???? ???????) ????????? ??? ?????? ???????? ??????????????? ? ??????? ???????????? ?????? ????? ????????????? ?? ??? ?????????? ??????? ???? ? ????????? ???????? ???????? ? ???? ????? ?? ???????? ?????????? ????????? ????????? .

?????? ???????? ???? ????????????? ????? ?????? ?? ???????, ????????? ????? ????????????? ?? ??????? ?????? ?? ?????????? ??????? ???????????? ? ??????? ???????????? ?? ??????????. ????? ????, « », ??????????? 133 ????????, ??????, ??? ??????????? ????????????, ??????? ???? ? ?????? ???????? ????, ?? ???????? ????????????? ?????????? ?? ????? ?????????????? ?? ??? ????????????, ?? ????? ????????????? ??? ?????????, ?? ?????? ??????? ??????????, ? ??????????? ????? ??????????????? ?? ???????????? ???????????? ? ??????????? ????????????, ??????? ???????? ????, ? ? ??? ??????, ????? ??? ?????????????? ???????????????????? ???????????? ??????.

? ????????

??????????? ???????????? ?????????? ?? ???????????? ??????? « ????? ????? » 1906 ????

? ???????? ?????????????? ???????????? ? ????? ????????? ???????????? ?????????? ? ????? XIX ???? ????????? ?????? ? ??????????? ????, ??? ?? ??????????? ????? ?????????? ?? ?????? ?????, ? ???????? ??????????? . ? ??? ????? ??? ??????, ????????, ?????????? ????? ?. ?????? « ????? ????? », ? ??????? ???????? ???????? ???????? ???? ????????? ??????? ??? ?????????? ?????. ? 1938 ???? ? ??? ??????????? ????? ???????????? ???? ???????????? ? ???? ????????? ?????????????, ??? ????????? ???????? ???????? ??????, ????? ?????? ????????? ?? ?????? ??????? ???? «????????» ?? ?????? . ? 1966 ???? ???????? ??????? ? ????? ?????????? ???????? ???????????? «???????????» ??????? ???????????? ??? ????????? « ?????? ????????? ??????? ».

? 1917—1964 ????? ????? ??????????? ???? ? ??????? . ??? ?????????? ??????? ???? ? ?????????????? ????, ????????? ??????? ?????? ????????? . ? ??? ????????????? ??????? ???? ???????????? ??? ?????????, ?????? ??????? ????????? ? ??????????? ????? ???? ?? ????? ?? ??????? ????????? ???????. ? 1938 ???? ?. ????? ??????? ????? « ?? ??????? ?????????? ??????? ».

? ????? ?????? ???????????? ? ????? ????? ????? ???????? ???????? ? 1950 ???? ????? ??? ???????? « ??????????? ??????? », ????????? ?? ????????? ????? ????????? ????? ????? ??????, ? ????? ??? ??????????? ? ????? ????? ?????????; ????? ?????????? ?? ?????? ???????? ????????? ????? ? ????????? ? ???????? ??????? ??????????? ????????????.

? ??????????? ????????? Warhammer 40,000 ???? ???????? ??????? ????????? Adeptus Mechanicus, ?????? ?? ?????-??????. ??????? ?????, ??????????? ??? ??????????? ???????, ????????????? ????????? ?????? ? ?????? ??????? ??? ???????? ? ????????? ?????.

???????? ????? ???????? ? ????????? ????? ?? 150 ??? ?? ????, ??? ??? ???? ??????? ???????, ? 19-? ????? ?????? ?????? « ??????????? ????????? » .

? ?????????? ?????? ???? ?????? 1970-? ???????????? ??????????? ????. ???, ??????, ? ??????? ?? ????????? ? ??? ????? ?????????? Spiders From Mars, ? ? ??????? Hunky Dory ?????????? ????? ??? ????????? « Life on Mars? ». ????? ???????? ?????????? ?????????? ???????? ???? ?? ???? ????? «????».

? ???????? ?????????

?????? ????? ( ??????????????? ?????? , ?????? )
«???? ? ??? ????», ??????????? ?? ????????????? ?????????? ?????, 1480 ???

? ????????? ??? ??????? ??????????????? ? ????? ?????????? ??????? ???????? . ??????? ????????, ??? ? ??????? ???????? ??????? ???????? ????????? .

????? ????????? ???? (?????? ?????) ??????? (?????? , ??????? , ??????? ; «????????» , «?????????» ) .

????? (? ???????? ?. ?. ??????) ???????? ??? ??????? ????????? .

? ??????? ????????? ???? ????????????? ??? ????? ??????????. ????? ???? ??? ???????????? ? ????????? ?????? ? ???? ????? ?????, ? ????? ???? ???????????? ??????? ???? .

? ??????????? ????????? ??????? ????????????? ? ????? ??????? , ??????? ??????? ?? ?????? ???? ???? .

??????????

???????????
  1. ????????? ? ???? (? ???????) ?????? ?????? ???????? ???????, ?????????? ????? ??????? ?????, ??? ??????? ??? ?? ???? ???????, ??? ? ??? ??????? (?????? ? ??????) ?? ???????? ?????? ?????? ??? ?????, ???? ? ?? ????????, ????.
  2. ??????? 42. … 3. ?????? ?????? — ?????, ?????? ???????? ?? ??????? ?????????. ??? ??????? ?? ??????? ??????, ?? ?????? ??????????, ??? ?? ????? ???????: ????? ?????? ???? ? ???? ??????, ?? ????? ????????????? ?? ?? ???????? ????? ???????? ??????. ??????? ?????? ??????? ???, ???????, ?? ??????? ?? ??????, ????? ??????????, ????? ??? ?????? ????????? ?? ??????? ??????. ??????? ????, ????????? ????????? ???????, ????????? ??? ???, ??? ?????? ?????? ???????.
?????????
  1. ? NASA's Jet Propulsion Laboratory. (?????.) . Solar System Exploration . NASA. ???? ?????????: 20 ?????? 2017. ???????????? ?? 13 ???????? 2015 ????.
  2. ? Williams, David R. (?????.) . National Space Science Data Center . NASA (1 ???????? 2004). ???? ?????????: 22 ????? 2011. ???????????? 3 ?????? 2011 ????.
  3. ? Seidelmann P. K. et al. Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006 (????.) // Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy : journal. — Springer Nature , 2007. — Vol. 98 , no. 3 . — P. 155—180 . — doi : . — Bibcode : .
  4. ? ???????? ???????? ???????????? ? ???????? ??????????? ??????? ?????? ??????????
  5. ? Konopliv A. S. et al. Mars high resolution gravity fields from MRO, Mars seasonal gravity, and other dynamical parameters (????.) // Icarus : journal. — Elsevier , 2011. — January (vol. 211 , no. 1). — P. 401—428 . — doi : . — Bibcode : .
  6. ? M. Allison, M. McEwen. A post-Pathfinder evaluation of areocentric solar coordinates with improved timing recipes for Mars seasonal/diurnal climate studies // Planet. Space Sci.. — 2000. — Vol. 48. — P. 215—235. — doi : .
  7. (?????.) . mars.nasa.gov. ???? ?????????: 24 ?????? 2018. 18 ??????? 2018 ????.
  8. ? (?????.) . NASA Solar System Exploration (30 ???????? 2003). ???? ?????????: 2 ??????? 2013. ???????????? ?? 19 ??????? 2013 ????.
  9. ? ???? // ??????? ????????? ???????????? : [? 30 ?.] / ??. ???. ?. ?. ???????? . — 3-? ???. — ?. : ????????? ????????????, 1969—1978.
  10. ??. ????????????? ??????? ????????? ???????#????????????? ??????? ???????? ?????????? ??????
  11. ? Glenday, Craig. Guinness World Records. — Random House, Inc. , 2009. — ?. 12. — ISBN 0-553-59256-4 .
  12. (?????.) . nasa.gov . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. ???????????? ?? 22 ??????? 2011 ????.
  13. Bill Keeter. (?????.) (23 ???? 2016). ???? ?????????: 26 ???? 2016. 17 ???? 2019 ????.
  14. ? Marinova M. M., Aharonson O., Asphaug ?. Mega-impact formation of the Mars hemispheric dichotomy (????.) // Nature : journal. — 2008. — Vol. 453 , no. 7199 . — P. 1216—1219 . — doi : . — Bibcode : . — .
  15. ? Nimmo F., Hart S. D., Korycansky D. G., Agnor C. B. Implications of an impact origin for the Martian hemispheric dichotomy (????.) // Nature : journal. — 2008. — Vol. 453 , no. 7199 . — P. 1220—1223 . — doi : . — Bibcode : . — .
  16. ? Andrews-Hanna J. C., Zuber M. T., Banerdt W. B. The Borealis basin and the origin of the Martian crustal dichotomy (????.) // Nature : journal. — 2008. — Vol. 453 , no. 7199 . — P. 1212—1215 . — doi : . — Bibcode : . — .
  17. (?????.) . NASA (1 ??????? 2008). ???? ?????????: 20 ????? 2011. 29 ??????? 2011 ????.
  18. ? (?????.) . nasa.gov . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 1 ??? 2017 ????.
  19. ? P. H. Smith et al. (????.) // Science. — 2009. — Vol. 325 . — P. 58—61 . — Bibcode : . 24 ???????? 2015 ????.
  20. (???.) . Lenta.ru (1 ??????? 2008). ???? ?????????: 16 ????? 2011. 7 ????? 2011 ????.
  21. (?????.) . NASA/JPL (6 ??????? 2006). ???? ?????????: 4 ?????? 2007. 7 ??????? 2011 ????.
  22. Webster, G.; Beasley, D. (?????.) . NASA (20 ???????? 2005). ???? ?????????: 26 ??????? 2007. ???????????? ?? 11 ???????? 2011 ????.
  23. Sheehan W. (?????.) . The Planet Mars: A History of Observation and Discovery . University of Arizona Press (2 ??????? 1997). ???? ?????????: 30 ?????? 2010. ???????????? ?? 25 ???? 2010 ????.
  24. ??????? ?????. // «?????????? ????????». — elementy.ru, 2007. — ???. 12 . 3 ?????? 2016 ????.
  25. ???????? ?. ?. (?????.) . ???????? (28 ??????? 2003). ???? ?????????: 22 ????? 2011. 2 ????? 2012 ????.
  26. ? Katharina Lodders, Bruce Fegley. The Planetary Scientist's Companion. — 1998. — ?. 190.
  27. ? ?? 6 ??? 2020 ?? Wayback Machine // Jet Propulsion Labaratory, NASA
  28. ? (????.) . Encyclopædia Britannica (7 ???????? 2017). ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 12 ???? 2021 ????.
  29. ? : [ 22 ??????? 2022 ] / ?. ?. ?????? // ??????????? — ???????. — ?. : ??????? ?????????? ????????????, 2012. — ?. 206—208. — ( ??????? ?????????? ???????????? : [? 35 ?.] / ??. ???. ?. ?. ?????? ; 2004—2017, ?. 19). — ISBN 978-5-85270-353-8 .
  30. ??????? ?. ?. ?????????? ?????????????? ????? // / ??? ???. ?. ?. ?????????. — 2-? ???. — ?. : ?????? , 1978. — 64 ?. 1 ??????? 2017 ????.
  31. (?????.) . ???????? . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 22 ???????? 2010 ????.
  32. (?????.) ???? ?????????: 18 ??????? 2020. 6 ??????? 2021 ????.
  33. (?????.) . ????? ??? ??? . ??????????????? ??????? ??????. ???? ?????????: 28 ??????? 2018. 4 ???? 2018 ????.
  34. (?????.) (20 ??????? 2018). ???? ?????????: 28 ??????? 2018. 28 ??????? 2018 ????.
  35. ????????? ???????. (?????.) . ?????? «?????? ?????» (9 ??????? 2015). ???? ?????????: 28 ??????? 2018. 24 ??????? 2018 ????.
  36. ? (????.) . NASA . ???? ?????????: 1 ?????? 2011. ???????????? ?? 28 ???????? 2011 ????.
  37. ???????????? ??? ????? : ?????????? / ????. ???. ?. ?. ????????. — 2-?. — ?. : ??????+, 1998. — ?. 8. — ?. 540. — 688 ?. — ISBN 5895010164 .
  38. ?? 18 ??????? 2018 ?? Wayback Machine Mars Exploration Rover Mission: Spotlight. Jet Propulsion Lab. June 12, 2007
  39. , ?. 39.
  40. ? , ?. 90.
  41. Jingnan Guo et al. (????.) // The Astrophysical Journal . — IOP Publishing , 2015. — Vol. 810 , no. 1 . — P. 24 . — doi : . — arXiv : . 5 ?????? 2023 ????.
  42. (?????.) . unscear.org . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. ???????????? ?? 5 ??????? 2009 ????.
  43. ? (?????.) . nasa.gov . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 21 ???????? 2016 ????.
  44. ?? 11 ??? 2020 ?? Wayback Machine Encarta. Microsoft, 1993—2000
  45. Zubrin, Robert & Richard Wagner. ?? 11 ??? 2020 ?? Wayback Machine New York: Touchstone, 1996: 148.
  46. ? Charles Cockell, Andrew R. Blaustein . Ecosystems, evolution, and ultraviolet radiation. — 2001. — 221 pages. .
  47. , ?. 32.
  48. [bse.sci-lib.com/article073918.html ???, ?????? ???? (???????)] (?????.) . sci-lib.com . ???? ?????????: 20 ?????? 2017.
  49. ? , ?. 88.
  50. ??????. ????????????????? ????????????. ?.: ??????, 2009.
  51. J. A. Whiteway et al. Mars Water-Ice Clouds and Precipitation (????.) // Science . — 2009. — Vol. 325 . — P. 68—70 . — doi : .
  52. ?????? ?????. (?????.) www.inauka.ru (?????? 2008). ???? ?????????: 16 ????? 2011. 2 ??????? 2009 ????.
  53. ?? 18 ?????? 2019 ?? Wayback Machine , nasa.gov, 14 ??? 2007 ?.
  54. ?? 2 ??????? 2019 ?? Wayback Machine , Washington Times , 31 ??? 2016 ?.
  55. Charles J. Barnhart, Alan D. Howard, Jeffrey M. Moore. Long-term precipitation and late-stage valley network formation: Landform simulations of Parana Basin, Mars (????.) // . — 2009. — Vol. 114 . — P. E01003 . — doi : .
  56. (?????.) . lenta.ru . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 17 ?????? 2016 ????.
  57. (?????.) . ??????? 2011). ???? ?????????: 27 ???? 2015. 4 ????? 2016 ????.
  58. ? Pollack J. B., Leovy C. B., Greiman P. W., Mintz Y. H. A martian general circulation experiment with large topography (????.) // Journal of the Atmospheric Sciences. — 1981. — Vol. 38 , iss. 1 . — P. 3—29 .
  59. Cazenave A., Balmino G. Meteorological effects on the seasonal variations of the rotation of Mars (????.) // Geophysical Research Letters. — 1981. — Vol. 8 , iss. 3 . — P. 245—248 . — doi : . — Bibcode : .
  60. ??????? ?. ?. ??????????? ????????? ? ?????????? ?????? (????.) // . — 1986. — Vol. 63 , iss. 1 . — P. 166—169 .
  61. Philips, Tony (?????.) . Science @ NASA (16 ???? 2001). ???? ?????????: 7 ???? 2006. ???????????? ?? 8 ?????? 2010 ????.
  62. .
  63. (?????.) (??????????? ?????? —) .
  64. David, Leonard (????.) . Space.com (12 ????? 2005). ???? ?????????: 21 ??????? 2015. 24 ??????? 2010 ????.
  65. (????.) . sciencenews.org (19 ???? 2008). ???? ?????????: 29 ?????? 2009. ???????????? ?? 21 ??????? 2011 ????.
  66. Nicholas M. (????.) . NASA. ???? ?????????: 16 ????? 2011. ???????????? ?? 27 ???????? 2011 ????.
  67. ?? 8 ???????? 2022 ?? Wayback Machine Gazetteer of Planetary Nomenclature. International Astronomical Union (IAU) Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN)
  68. , p. 218.
  69. , p. 219.
  70. (????.) . NASA. ???? ?????????: 16 ????? 2011. ???????????? ?? 23 ???? 2011 ????.
  71. (????.) . NASA. ???? ?????????: 16 ????? 2011. ???????????? ?? 21 ??????? 2011 ????.
  72. ? , p. 239—241.
  73. ? Darling, David (?????.) . Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight . ???? ?????????: 26 ??????? 2021. 24 ??????? 2021 ????.
  74. ? Barlow N. Geology // Mars: An Introduction to its Interior, Surface and Atmosphere. — Cambridge University Press, 2008. — P. 151—161. — 264 p. — (Cambridge Planetary Science). — ISBN 9780511536069 . — doi : .
  75. ? Mahajan R. A. (????.) . — Göttingen, 2005. — P. 4. — 99 p. — ISBN 3-936586-52-7 . 21 ???? 2018 ????.
  76. (?????.) . Jet Propulsion Laboratory . NASA (16 ??????? 2006). ???? ?????????: 26 ??????? 2021. 26 ??????? 2021 ????.
  77. Kieffer, H. H. (?????.) (PDF). Mars Polar Science 2000 (2000). ???? ?????????: 6 ???????? 2009. 21 ??????? 2011 ????.
  78. , ?. 19.
  79. , ?. 48.
  80. , ?. 67—68.
  81. John W. Holt et al. Radar Sounding Evidence for Buried Glaciers in the Southern Mid-Latitudes of Mars (????.) // Science . — 2008. — Vol. 322 . — P. 1235—1238 . — doi : .
  82. (?????.) . tut.by (21 ?????? 2008). ???? ?????????: 16 ????? 2011. 1 ??????? 2009 ????.
  83. (?????.) . CNN . ???? ?????????: 28 ???? 2018. 27 ???? 2018 ????.
  84. ??????? ???????. (???.) // ????? ? ????? . — 2019. — ? 1 . — ?. 3 . 12 ?????? 2019 ????.
  85. ?? 7 ??????? 2021 ?? Wayback Machine , July 29, 2021
  86. Guy Webster. (?????.) . 19 ??????? 2013 ????. 2 ????? 2004
  87. ?. ?. (???.) . — ???????? ??????? , 2008. — 24 ????. — ?. 9 . 8 ?????? 2011 ????.
  88. ?? 5 ????? 2021 ?? Wayback Machine — ?????.ru (05.09.2011)
  89. (?????.) . esa.int . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 4 ??????? 2012 ????.
  90. ?? 7 ??????? 2012 ?? Wayback Machine . ??????? ?????? BBC — ?????, 05 ??????? 2011.
  91. (?????.) . N+1 (28 ???????? 2015). ???? ?????????: 29 ???????? 2015. 29 ???????? 2015 ????.
  92. (????.) . Nature (28 ???????? 2015). ???? ?????????: 29 ???????? 2015. 6 ??????? 2021 ????.
  93. ?? 17 ???? 2018 ?? Wayback Machine . — ?????.??
  94. Laszlo P. Keszthelyi. (?????.) (??????????? ?????? —) . HiRISE (29 ??????? 2007). ???? ?????????: 16 ????? 2011.
  95. (????.) . Gazetteer of Planetary Nomenclature . International Astronomical Union (IAU) Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN) (1 ??????? 2006). ???? ?????????: 19 ????? 2013. 19 ??????? 2011 ????.
  96. Bistacchi N., Massironi M., Baggio P. Large-scale fault kinematic analysis in Noctis Labyrinthus (Mars) (????.) // Planetary and Space Science : journal. — Elsevier , 2004. — Vol. 52 , no. 1—3 . — P. 215—222 . — doi : . — Bibcode : .
  97. Masson P. (????.) // (????.) (: journal. — Elsevier , 1985. — Vol. 5 , no. 8 . — P. 83—92 . — doi : . — Bibcode : . 14 ???? 2014 ????.
  98. Clancy R. T., Wolff M. J., Cantor B. A., Malin M. C., Michaels T. I. Valles Marineris cloud trails (????.) // Journal of Geophysical Research: Planets. — 2011. — Vol. 114 , no. E11 . — doi : . — Bibcode : .
  99. (?????.) . ???? ?????????: 31 ?????? 2022. 31 ?????? 2022 ????.
  100. (?????.) . ???? ?????????: 29 ??? 2022. 28 ??? 2022 ????.
  101. Dr. David R. Williams. (?????.) . NASA (14 ??????? 1997). ???? ?????????: 16 ????? 2011. 20 ?????? 2012 ????.
  102. (?????.) . NASA. ???? ?????????: 16 ????? 2011. ???????????? ?? 19 ??????? 2013 ????.
  103. W. V. Boynton et al. (????.) // Science . — 2009. — Vol. 325 . — P. 61—64 . 24 ???????? 2015 ????.
  104. M. H. Hecht et al. (????.) // Science . — 2009. — Vol. 325 . — P. 64—67 . 24 ???????? 2015 ????.
  105. (?????.) . ???-???? (27 ???? 2008). ???? ?????????: 16 ????? 2011. ???????????? ?? 29 ??????? 2008 ????.
  106. (?????.) . ??? (27 ???? 2008). ???? ?????????: 7 ??????? 2011. 13 ??????? 2011 ????.
  107. Jim Bell. (????.) // Science . — 2002. — Vol. 297 . — P. 60—61 . 24 ???????? 2015 ????.
  108. (???.) . Lenta.ru (1 ??????? 2008). ???? ?????????: 20 ??????? 2009. 7 ????? 2011 ????.
  109. (?????.) . ??????.?? (27 ???????? 2013). ???? ?????????: 27 ???????? 2013. 30 ???????? 2013 ????.
  110. (?????.) . NASA (12 ??????? 2005). 17 ?????? 2021 ????.
  111. ? ??????????, ???????? ??????????. (?????.) . ???? ?????????: 28 ????? 2011. ???????????? ?? 7 ?????? 2011 ????.
  112. Wolpert, Stuart. (?????.) . UCLA (9 ??????? 2012). ???? ?????????: 13 ??????? 2012. ???????????? ?? 12 ??????? 2012 ????.
  113. Lin, An. (????.) // Lithosphere : journal. — 2012. — 4 June (vol. 4 , no. 4). — P. 286—330 . — doi : . — Bibcode : . 26 ??? 2016 ????.
  114. Taichi Kawamura et al. ?? 16 ??????? 2022 ?? Wayback Machine , 14 December 2022
  115. (?????.) ???? ?????????: 21 ?????? 2022. 19 ?????? 2022 ????.
  116. ? Jacqué, Dave (?????.) . Argonne National Laboratory (26 ???????? 2003). ???? ?????????: 1 ???? 2006. ???????????? ?? 21 ??????? 2009 ????.
  117. ? Rivoldini A. et al. Geodesy constraints on the interior structure and composition of Mars (????.) // Icarus : journal. — Elsevier , 2011. — June (vol. 213 , no. 2). — P. 451—472 . — doi : . — Bibcode : .
  118. (?????.) . ???? ?????????: 27 ????? 2011. 27 ???????? 2011 ????.
  119. Leslie F. Bleamaster, David A. Crown. (????.) . U.S. Department of the Interior. ???? ?????????: 16 ????? 2011. 21 ??????? 2011 ????.
  120. Christensen P. R. et al . Morphology and Composition of the Surface of Mars: Mars Odyssey THEMIS Results (????.) // Science : journal. — 2003. — 27 June (vol. 300 , no. 5628). — P. 2056—2061 . — doi : . — .
  121. Golombek M. P. The Surface of Mars: Not Just Dust and Rocks (????.) // Science. — 2003. — 27 June (vol. 300 , no. 5628). — P. 2043—2044 . — doi : . — .
  122. , ?. 90—91.
  123. Valentine, Theresa; Amde, Lishan. (?????.) . Mars Global Surveyor @ NASA (9 ?????? 2006). ???? ?????????: 17 ???? 2009. 21 ??????? 2011 ????.
  124. (?????.) . nasa.gov . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 18 ?????? 2016 ????.
  125. (?????.) . NASA/Goddard Space Flight Center. ???? ?????????: 17 ????? 2006. 15 ???????? 2011 ????.
  126. Jafar Arkani-Hamed. Did tidal deformation power the core dynamo of Mars? (????.) // Icarus . — Elsevier , 2009. — Vol. 201 . — P. 31—43 . — doi : .
  127. (?????.) . MEMBRANA (25 ???? 2008). ???? ?????????: 7 ??????? 2011. ???????????? ?? 21 ??????? 2011 ????.
  128. (?????.) . allmars.net . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. ???????????? ?? 19 ??????? 2014 ????.
  129. Tanaka K. L. The Stratigraphy of Mars (????.) // (????.) (. — 1986. — Vol. 91 , no. B13 . — P. E139—E158 . — doi : .
  130. Hartmann, William K.; Neukum, Gerhard. Cratering Chronology and the Evolution of Mars (????.) // Space Science Reviews . — Springer , 2001. — April (vol. 96 , no. 1/4). — P. 165—194 . — doi : . — Bibcode : .
  131. Michael H.Carr, James W. Head. : [ ????. ] : [ 29 ?????? 2013 ] // Earth and Planetary Science Letters. — 2010. — ?. 294, ???. 3—4 (1 June). — ?. 185—203. — doi : .
  132. ????? ?. ?. (?????.) . russianunesco.ru . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. ???????????? ?? 23 ?????? 2016 ????.
  133. (?????.) . Greek Mythology . ???? ?????????: 22 ????? 2011. 16 ??????? 2011 ????.
  134. ? Arnett, Bill. (?????.) . nineplanets (20 ?????? 2004). ???? ?????????: 22 ????? 2011. ???????????? ?? 14 ??????? 2011 ????.
  135. (?????.) . ???? ?????????: 6 ???? 2014. 8 ??????? 2014 ????.
  136. (?????.) . ???? ?????????: 1 ????? 2007. ???????????? ?? 25 ??????? 2011 ????.
  137. Charles Fergus. // Research/Penn State. — 2004. — ??? (?. 24 , ? 2). 31 ??????? 2003 ????.
  138. N. Tesla. (?????.) . Collier’s Weekly (19 ??????? 1901). ???? ?????????: 4 ??? 2007. 1 ???????? 2011 ????.
  139. Margaret Cheney. . — Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall , 1981. — ?. . — ISBN 978-0-13-906859-1 .
  140. Departure of Lord Kelvin, The New York Times (11 ??? 1902), ?. 29.
  141. ? (?????.) . lenta.ru . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 30 ????? 2017 ????.
  142. (?????.) . ???? ?????????: 17 ???? 2021. 17 ???? 2021 ????.
  143. David L. Chandler. (????.) . newscientist.com (16 ???????? 2005). ???? ?????????: 7 ?????? 2009. 6 ???? 2012 ????.
  144. Brown D., Webster G., Jones N. N. (?????.) . NASA (3 ??????? 3012). ???? ?????????: 3 ??????? 2012. ???????????? ?? 5 ??????? 2012 ????.
  145. (?????.) . izvestia.ru . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 6 ????? 2016 ????.
  146. NASA (??????????: ????????? ??????). (???.) = Missing Piece Inspires New Look at Mars Puzzle. — Astrogorizont.com, 2010. 18 ??????? 2012 ????.
  147. (?????.) . Physorg.com (7 ?????? 2007). ???? ?????????: 2 ????? 2007. ???????????? ?? 17 ?????? 2012 ????.
  148. (?????.) . NASA/JPL (6 ???? 2008). ???? ?????????: 27 ???? 2008. 13 ?????? 2011 ????.
  149. John Bluck. (?????.) . NASA (5 ???? 2005). ???? ?????????: 2 ?????? 2010. 29 ???? 2011 ????.
  150. Robert L. Nowack. (?????.) . Department of Earth and Atmospheric Sciences at Purdue University. ???? ?????????: 10 ?????? 2009. 16 ??????? 2011 ????.
  151. Helen Briggs. (?????.) . BBC News (15 ??????? 2008). ???? ?????????: 16 ??????? 2008. 17 ??? 2012 ????.
  152. Anders Hannsson. Mars and the Development of Life. — Wiley, 1997. — ISBN 0-471-96606-1 .
  153. ? Kathy Miles. (????.) . StarrySkies. ???? ?????????: 24 ??????? 2012. ???????????? ?? 17 ?????? 2012 ????.
  154. Perelman Y. I. // = ????????????? ??????????. — ????????: University Press of the Pacific, 2000. — P. —147. — ISBN 0-89875-056-3 .
  155. (????.) . Malin Space Science Systems. ???? ?????????: 16 ????? 2011. ???????????? ?? 16 ???????? 2011 ????.
  156. Meeus, J.; Goffin, E. Transits of Earth as seen from Mars (????.) // (????.) (. — (????.) (, 1983. — April (vol. 93 , no. 3). — P. 120—123 . — Bibcode : .
  157. Novakovic B. Senenmut: An Ancient Egyptian Astronomer (????.) // Publications of the Astronomical Observatory of Belgrad. — ??????? 2008. — Vol. 85 . — P. 19—23 . — Bibcode : .
  158. North J. D. Cosmos: an illustrated history of astronomy and cosmology (????.) . — University of Chicago Press, 2008. — P. 48—52. — ISBN 0-226-59441-6 .
  159. Swerdlow N. M. The Babylonian theory of the planets (????.) . — Princeton University Press, 1998. — P. 34—72. — ISBN 0-691-01196-6 .
  160. ? Sheehan W. // The Planet Mars: A History of Observation and Discovery (????.) . — Tucson: University of Arizona, 1996. — ISBN 9780816516414 .
  161. Rabkin, Eric S. (????.) . — Greenwood, 2005. — P. —61. — ISBN 0-275-98719-1 .
  162. ??????? ??????. // ????? ????????. — 2001. — ? 3 . 3 ??????? 2012 ????.
  163. Cantor B. A. et al. Recession of Martian North Polar Cap: 1990—1997 Hubble Space Telescope Observations (????.) // (????.) (. — American Astronomical Society , July 1997. — Vol. 29 . — P. 963 . — Bibcode : .
  164. Bell J. et al. (July 5, 2001). « ?? 8 ?????? 2016 ?? Wayback Machine ». HubbleSite. NASA. Retrieved 2010-02-27.
  165. James P. B. et al. Synoptic Observations of Mars Using the Hubble Space Telescope: Second Year // . — June 1993. — Vol. 25. — P. 1061. — Bibcode : .
  166. Dennerl K. Discovery of X-rays from Mars with Chandra (????.) // Astronomy and Astrophysics . — EDP Sciences , November 2002. — Vol. 394 . — P. 1119—1128 . — doi : . — Bibcode : .
  167. Blaney D. B., McCord T. B. High Spectral Resolution Telescopic Observations of Mars to Study Salts and Clay Minerals // . — June 1988. — Vol. 20. — P. 848. — Bibcode : .
  168. Feldman P. D. et al. Far-Ultraviolet Spectroscopy of Venus and Mars at 4 Å Resolution with the Hopkins Ultraviolet Telescope on Astro-2 (????.) // The Astrophysical Journal . — IOP Publishing , July 2000. — Vol. 538 , no. 1 . — P. 395—400 . — doi : . — Bibcode : .
  169. Gurwell M. A. et al. Submillimeter Wave Astronomy Satellite Observations of the Martian Atmosphere: Temperature and Vertical Distribution of Water Vapor (????.) // The Astrophysical Journal . — IOP Publishing , August 2000. — Vol. 539 , no. 2 . — P. L143—L146 . — doi : . — Bibcode : .
  170. Lellouch E. et al. (????.) // The Astrophysical Journal . — IOP Publishing , December 10, 1991. — Vol. 383 . — P. 401—406 . — doi : . — Bibcode : .
  171. (?????.) . narod.ru . ???? ?????????: 20 ?????? 2017. 10 ?????? 2017 ????.
  172. (?????.) . ????????? . ???? ?????????: 31 ????? 2014. ???????????? ?? 19 ??????? 2013 ????.
  173. (?????.) . NSSDC Master Catalog . NASA . ???? ?????????: 11 ??????? 2009. 24 ?????? 2009 ????.
  174. ?? 21 ???????? 2018 ?? Wayback Machine ?????. Ru
  175. ?? 5 ???????? 2018 ?? Wayback Machine ??????. UA
  176. ?? 30 ??????? 2020 ?? Wayback Machine Lenta.RU
  177. ????? ?? ????? // ?????? «?????? ?????», ? 2, 1983. ???.62
  178. ?????? ??????? ??????? // «?????? ?????», ? 1, 1989. ???.64
  179. , ??? ??????? , ??? «?????? ???????» (12 ?????? 2012). 18 ????? 2023 ????. ???? ?????????: 18 ????? 2023.
  180. ??????? ?? ????. ???? ??????????, ????? , ???????? ???????? (7 ?????? 2009). ???? ?????????: 18 ????? 2023.
  181. Sagan, Carl. . — New York, USA: Random House , 1980. — ?. . — ISBN 0394502949 .
  182. Lubertozzi, Alex; Holmsten, Brian. The war of the worlds: Mars' invasion of earth, inciting panic and inspiring terror from H.G. Wells to Orson Welles and beyond (????.) . — Sourcebooks, Inc., 2003. — P. 3—31. — ISBN 1570719853 .
  183. David Darling. (?????.) . ???? ?????????: 1 ????? 2007. ???????????? ?? 9 ??????? 2011 ????.
  184. Zolyomi, Gabor. "Hymns to Ninisina and Nergal on the Tablets Ash 1911.235 and Ni 9672" in Your Praise Is Sweet: A Memorial Volume for Jeremy Black from Students, Colleagues, and Friends (????.) . — London: British Institute for the Study of Iraq, 2010. — P. 413—428.
  185. Sheehan, William (?????.) . The Planet Mars: A History of Observation and Discovery (2 ??????? 1997). ???? ?????????: 13 ???? 2006. ???????????? ?? 20 ???? 2006 ????.
  186. ??????? ???????. ??????? ?????????? ???????. ?????: ??????? ? ?????????.
  187. ? (?????.) . ???? ?????????: 29 ???? 2019. 27 ???? 2019 ????.
  188. ?????. ?? 28 ???? 2019 ?? Wayback Machine ?? 28 ???? 2019 ?? Wayback Machine , 3
  189. (?????.) . ???? ?????????: 2 ??????? 2019. ???????????? ?? 20 ??????? 2017 ????.
  190. (?????.) . ???? ?????????: 3 ??????? 2019. 3 ??????? 2019 ????.
  191. ??????? . ?? 7 ??????? 2019 ?? Wayback Machine
  192. ?????. ?? 28 ???? 2019 ?? Wayback Machine ?? 28 ???? 2019 ?? Wayback Machine , 3
  193. Larousse Desk Reference Encyclopedia , , Haydock, 1995, p. 215.
  194. Williams, George Mason. . — Handbooks of World Mythology. — ABC-CLIO , 2003. — ?. . — ISBN 1-57607-106-5 .

??????????

  • ????? ?. ?. ???????????? ??????? ??????? ?????. — ?. : ????? , 1981. — 85 ?. — 1000 ???.
  • ?????? ?. ?. ????: ??????? ??????????????. — ?. : ?????????, 2004. — 240 ?. — ISBN 5-9221-0454-3 .
  • ??????? ?. ?., ????? ?. ?. ????????? ????? ? ?????? ?????? ????????? ???????. — ?. : ??????? ???, 2010. — 296 ?. — 500 ???. — ISBN 978-5-91522-138-2 .
  • ????? ?. ?. ??????? ????????? ???????. — 2-? ???. — ?. : ?????, 1986. — 320 ?.
  • ?????????? ?. ?. , ????? ?. ?. ?????? ? ???????? ??????. — ?. : ?????, 1975. — 216 ?. — (??????? ???????? ??????-?????????????? ??????????). — 65 000 ???.
  • ????????? ??????? / ???.-????. ?. ?. ?????? . — ?. : ?????????, 2008. — 400 ?. — ISBN 978-5-9221-0989-5 .
  • ???????? ?. ?. ??????? ????. — ?. : ?????, 1977.
  • Faure G., Mensing T. M. . — Springer, 2007. — 526 p. — ISBN 978-1-4020-5233-0 .
  • ?. ?. ?????????, ?. ?. ???????. «????? ? ?????????» ? 2/2005 — ???????????????? ????? ????????? ?????, ??????? ????????? ? ??????? ???????? ? ???????? ???? ??????? ?????.
  • ?. ?. ??????, ?. ?. ?????. «???????» ? 6, 2000
  • ?????? ?. (?????.)
  • ????? ?. (?????.) (28 ??????? 2006). 5 ????? 2021 ????.
  • . — ?. : ???. ???????, 1992. — 208 ?. ?? 19 ??????? 2011 ?? Wayback Machine
  • (?????.) . laspace.ru (10 ??? 2013). ???? ?????????: 20 ?????? 2017. ???????????? ?? 10 ??? 2013 ????.

??????

  • , 20-? ???? ???????? Mars Express!
  • ? ???????? ?????? Curlie (dmoz)
  • (????.) . ???????????? ?? 16 ??????? 2010 ????. at NASA
  • by NASA’s Mars Exploration Program (????.)
  • ??????? ?.?. (?????.) . ?? mirax.space

Same as Марс