Interested Article - Башкирское народное творчество (книжная серия)

«Башки́рское наро́дное тво́рчество» ( башк. «Башҡорт халыҡ ижады» ) — многотомное систематизированное научное издание образцов башкирского фольклора .

История

Первое издание в трёх томах выпущено в 1954—1959 годах на башкирском языке . Первый том включал народные сказания ( эпосы ), кубаиры , баиты , песни , пословицы и др. Во второй том вошли народные сказки и анекдоты , а в третий том — фольклор советского времени.

В дальнейшем подготовлено новое издание в 18 книгах, опубликованное в 1972—1985 гг. в Башкирском книжном издательстве ; в переиздании с 1987 года. В Институте истории, языка и литературы Башкирского филиала АН СССР в 1972—1975 гг. научной работой над данной серией руководил А. И. Харисов, а 1975—1985 гг. — Г. Б. Хусаинов и К. Мэргэн .

В первых трёх книгах, под общим жанровым обозначением «Эпос» , были представлены эпические произведения (« Урал-батыр », « Акбузат », « Заятуляк и Хыухылу » и другие). «Сказки» включали 5 книг: о животных и волшебные, волшебно-героические, богатырские, социально-бытовые, сатирические. Жанр «Песни» был представлен в трёх книгах: эпические и лирико-эпические, такмаки обрядовые, песни и наигрыши. Остальные жанры были представлены отдельными книгами — «Баиты» , «Предания, легенды» , «Загадки» , «Пословицы, поговорки» , «Анекдоты» . Современный фольклор был издан в двух книгах: «Баиты, песни, такмаки», «Сказки, предания, устные рассказы, творчество сэсэнов ».

Учёные, внесшие наибольший вклад в составление и подготовку издания, были удостоены премии имени Салавата Юлаева 1987 года : Ахнаф Харисов , Нур Зарипов , Лев Бараг , Фануза Надршина , Мухтар Сагитов , Ахмет Сулейманов . В 1977 году на премию выдвигался и Марат Мингажетдинов .

С 1987 года по 2010 годы издаётся свод «Башкирское народное творчество» в переводе на русский язык. Всего издательством « Китап » было выпущено 12 томов. Каждый том состоит из следующих отдельных жанров: «Эпос», «Предания и легенды», «Богатырские сказки», «Волшебные сказки и сказки о животных», «Бытовые сказки», «Шуточные сказки и анекдоты», «Пословицы, поговорки, приметы и загадки», «Песни (дооктябрьский период)», «Песни советского периода», «Исторический эпос», «Баиты», «Обрядовый фольклор».

С 1995 года в Институте истории, языка и литературы Уфимского научного центра РАН, под научным руководством А. М. Сулейманова, начинает издаваться новый сборник — «Башкирское народное творчество», с дополнениями и изменениями. Ныне изданы 13 томов на башкирском языке, всего планируется издать 36 томов.

См. также

Библиография

Издания трёхтомника опубликованные в 1954—1959 гг. на башкирском языке:

1. Башҡорт халыҡ ижады. 1-се том / Төҙөүсе редакторы, инеш мәҡәлә яҙыусы һәм аңлатмалар биреүсе Ә. И. Харисов. Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте. 1954. 304 б.

2. Башҡорт халыҡ ижады. 2-се том / Төҙөүсе редакторы, инеш мәҡәлә яҙыусы һәм аңлатмалар биреүсе Ә.И. Харисов. Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1959. 282 б.

3. Башҡорт халыҡ ижады. 3-сө том. Совет осоро / Төҙөүсе редакторы, баш һүҙ яҙыусы һәм аңлатмалар биреүсе Кирәй Мәргән. Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1955. 310 б.

Издания опубликованные в 1972—1985 гг. на башкирском языке в 18 книгах:

1. Башҡорт халыҡ ижады. Эпос. 1-се китап. / Төҙөүсе, баш һүҙ яҙыусы, аңлатмалар биреүсе М.М. Сәғитов. Яуаплы редакторы Ә.И. Харисов. Өфө, 1972. 242 б.

2. Башҡорт халыҡ ижады. Эпос. 2-се китап. / Төҙөүсе, баш һүҙ яҙыусы, аңлатмалар биреүсе М.М. Сәғитов. Яуаплы редакторы Ә.И. Харисов. Өфө, 1973. 370 б.

3. Башҡорт халыҡ ижады. Эпос. 3-сө китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Н.Т. Зарипов. Яуаплы редакторы Ғ.Б. Хөсәйенов. Өфө, 1982. 342 б.

4. Башҡорт халыҡ ижады. Әкиәттәр. 1-се китап. / Төҙөүселәре М.Х. Минһажетдинов менән Ә.И. Харисов, инеш мәҡәлә яҙыусы М.Х. Минһажетдинов, аңлатмалар биреүсе Л.Г. Бараг менән М.Х. Минһажетдинов. Яуаплы редакторы Н.Т. Зарипов. Өфө, 1976. 374 б.

5. Башҡорт халыҡ ижады. Әкиәттәр. 2-се китап. / Төҙөүселәре М.Х. Минһажетдинов менән Ә.И. Харисов, инеш мәҡәлә авторы М.Х. Минһажетдинов, аңлатмалар биреүсе Л.Г. Бараг менән М.Х. Минһажетдинов. Яуаплы редакторы Н.Т. Зарипов. Өфө, 1976. 374 б.

6. Башҡорт халыҡ ижады. Әкиәттәр. 3-сө китап. / Төҙөүселәре Н.Т. Зарипов менән М.Х. Минһажетдинов, инеш мәҡәлә авторы Н.Т. Зарипов, аңлатмалар биреүсе Л.Г. Бараг менән Н.Т. Зарипов. Яуаплы редакторҙары Ә.И. Харисов менән Ғ.Б. Хөсәйенов. Өфө, 1978. 351 б.

7. Башҡорт халыҡ ижады. Әкиәттәр. 4-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә авторы Ә.М. Сөләймәнов, аңлатмалар биреүсе Л.Г. Бараг менән Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы С.Ә. Галин. Өфө, 1981. 398 б.

8. Башҡорт халыҡ ижады. Әкиәттәр. 5-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы Ә.М. Сөләймәнов, аңлатмалар биреүсе Л.Г. Бараг менән Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы Н.Т. Зарипов. Өфө, 1983. 390 б.

9. Башҡорт халыҡ ижады. Йырҙар. 1-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе С.Ә. Галин. Яуаплы редакторы К.Ә. Әхмәтйәнов. Өфө, 1974. 388 б.

10. Башҡорт халыҡ ижады. Йырҙар. 2-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы һәм аңлатмалар биреүсе С.Ә. Галин. Яуаплы редакторы К.Ә. Әхмәтйәнов. Өфө, 1977. 294 б.

11. Башҡорт халыҡ ижады. Йырҙар һәм көйҙәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Р.С. Сөләймәнов. Яуаплы редакторҙары Р. В. Сәлмәнов менән М.М. Сәғитов. Өфө, 1983. 310 б.

12. Башҡорт халыҡ ижады. Бәйеттәр. / Төҙөүселәре М.М. Сәғитов менән Н.Д. Шоңҡаров, инеш мәҡәлә яҙыусы Ғ.Б. Хөсәйенов менән М.М. Сәғитов, аңлатмалар биреүсе М.М. Сәғитов. Яуаплы редакторы Ғ.Б. Хөсәйенов. Өфө, 1978. 398 б.

13. Башҡорт халыҡ ижады. Йомаҡтар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Ф.А. Нәҙершина. Яуаплы редакторы Кирәй Мәргән. Өфө, 1979. 348 б.

14. Башҡорт халыҡ ижады. Мәҡәлдәр һәм әйтемдәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Ф.А. Нәҙершина. Яуаплы редакторы Кирәй Мәргән. Өфө, 1980. 470 б.

15. Башҡорт халыҡ ижады. Риүәйәттәр һәм легендалар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Ф.А. Нәҙершина. Яуаплы редакторы Кирәй Мәргән. Өфө, 1980. 414 б.

16. Башҡорт халыҡ ижады. Совет осоро. Бәйеттәр, йырҙар, таҡмаҡтар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүселәре М.М. Сәғитов менән М.Ә. Мәмбәтов. Яуаплы редакторы Кирәй Мәргән. Өфө, 1981. 392 б.

17. Башҡорт халыҡ ижады. Совет осоро. Әкиәттәр, риүәйәттәр, хәтирәләр, сәсәндәр ижады. / Төҙөүселәре, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Н.Т. Зарипов менән Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы Ғ.Б. Хөсәйенов. Өфө, 1982. 422 б.

18. Башҡорт халыҡ ижады. Көләмәстәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе Ә.М. Сөләймәнов. Өфө, 1985. 381 б.

Издания выпущенные в 1987—2010 гг. на русском языке в 12 томах:

1. Башкирское народное творчество. Эпос. / Сост. М.М. Сагитов. Коммент. Н.Т. Зарипова, М.М. Сагитова и А.М. Сулейманова. Уфа, 1987. 541 с.

2. Башкирское народное творчество. Предания и легенды. / Сост., автор вступительной статьи и комментариев Ф.А. Надршина. Уфа, 1987. 573 с.

3. Башкирское народное творчество. Богатырские сказки. / Сост. Н.Т. Зарипов. Вступ. ст., коммент. Л.Г. Барага и Н.Т. Зарипова. Уфа, 1988. 448 с.

4. Башкирское народное творчество. Волшебные сказки. Сказки о животных. / Сост. Н.Т. Зарипов. Вступ. ст., коммент. Л.Г. Барага и Н.Т. Зарипова. Уфа, 1989. 510 с.

5. Башкирское народное творчество. Бытовые сказки. / Сост. А.М. Сулейманов. Вступ. ст., коммент., указатели Л.Г. Барага и А.М. Сулейманова. Уфа, 1990. 494 с.

6. Башкирское народное творчество. Шуточные сказки и кулямасы. / Сост. А.М. Сулейманов. Вступ. ст., коммент. Л.Г. Барага и А.М. Сулейманова, Уфа, 1992. 462 с.

7. Башкирское народное творчество. Пословицы, поговорки, приметы, загадки. / Сост., автор вступ. ст. и коммент. Ф.А. Надршина. Уфа, 1993. 464 с.

8. Башкирское народное творчество. Песни (дооктябрьский период). / Сост., авт. вступ. ст. и коммент. С.А. Галин. Уфа, 1995. 400 с.

9. Башкирское народное творчество. Песни советского периода. / Сост., авт. вступ. ст. и коммент. Б.С. Баимов, М.А. Мамбетов. Уфа, 1996. 400 с.

10. Башкирское народное творчество. Исторический эпос. / Сост., автор вступительной статьи и комментариев Н.Т. Зарипов. Уфа, 1997. 395 с.

11. Башкирское народное творчество. Баиты. / Сост. Б.С. Баимов. Вступ. ст. Г.Б. Хусаинова, Б.С. Баимова. Коммент. Б.С. Баимова. Уфа, 2004. 424 с.

12. Башкирское народное творчество. Обрядовый фольклор / Сост., авт. вступ. ст. и коммент. Р.А. Султангареева и А.М. Сулейманов. Уфа, 2010. 590 с.

Издания выпускаемые с 1995 года на башкирском языке:

1. Башҡорт халыҡ ижады. Йола фольклоры. / Төҙ., башһүҙ һәм аңлатмалар авт. Ә. М. Сөләймәнов и Р.А. Солтангәрәева. Яуаплы ред. Г.Б. Хөсәйенов Өфө, 1995. 557 б.

2. Башҡорт халыҡ ижады. Легенда һәм риүәйәттәр. / Төҙ., башһүҙ һәм аңлатмалар авт. Ф.А. Нәҙершина. Яуаплы ред. К. Мәргән һәм Ә. М. Сөләймәнов. Өфө, 1997. 439 б.

3. Башҡорт халыҡ ижады. Эпос. / Төҙөүсе А.М. Сөләймәнов. Инеш һүҙ яҙыусы М.М. Сәғитов, һүҙ ахыры Ә.М. Сөләймәнов менән Р. Рәжәпов. Аңлатмалар М.М. Сәғитов менән Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы Н.Т. Зарипов. Өфө, 1998. 448 б.

4. Башҡорт халыҡ ижады. Эпос. / Томға материалдар һайлап алыу, коммент. авторҙары М.М. Сәғитов, Б.С. Байымов. Инеш мәҡәлә авторҙары М.М. Сәғитов, Б.С. Байымов, С.Ә. Галин. Яуаплы редакторҙары. Ә.И. Харисов, С.Ә. Галин. Өфө, 1999. 400 б.

5. Башҡорт халыҡ ижады. 5-се том. Тарихи ҡобайырҙар, хикәйәттәр, иртәктәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә, коммент., глоссарий авторы Н.Т. Зарипов. Яуаплы редактор З.Ғ. Ураҡсин. Өфө, 2000. 391 б.

6. Башҡорт халыҡ ижады. 6-сы том. Эпос: ҡисса һәм дастандар. / Төҙөүсе, комментарийҙар һәм һүҙлек авторҙары Н.Т. Зарипов, Ә.М. Сөләймәнов, Ғ.Б. Хөсәйенов, З.Я. Шәрипова. Инеш мәҡәлә яҙыусы. Н.Т. Зарипов, һүҙ ахыры Ә.М. Сөләймәнов. Өфө, 2002. 552 б.

7. Башҡорт халыҡ ижады. 7-се том. Яҙма ҡисса һәм дастандар. // Төҙөүселәре Ә.М. Сөләймәнов, Ғ.Б. Хөсәйенов, М.Х. Нәҙерғолов. Инеш һүҙ яҙыусы Ә.М. Сөләймәнов. Һүҙ ахыры Ә.М. Сөләймәнов, Ғ.Б. Хөсәйенов, М.Х. Нәҙерғолов, Ф. Сибәғәтов. Яуаплы редакторы Ә.М. Сөләймәнов. Өфө, 2004. 624 б.

8. Бшҡорт халыҡ ижады. 8-се том. Эпос: иртәктәр һәм эпик ҡобайырҙар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә һәм комментарийҙар авторы Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы Р. Бикбаев. Өфө: Китап, 2006. 491 б.

9. Башҡорт халыҡ ижады. 9-сы том. Йомаҡтар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә һәм комментарийҙар авторы Ф.А. Нәҙершина. Яуаплы редакторы Ф.Ғ. Хисамитдинова. Өфө: Китап, 2007. 416 б.

10. Башҡорт халыҡ ижады. 10-сы том. Мәҡәлдәр һәм әйтемдәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә һәм комментарийҙар авторы Ф.А. Нәҙершина. Өфө: Китап, 2006. 543 б.

11. Башҡорт халыҡ ижады. 11-се том. Новеллистик әкиәттәр / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә һәм комментарийҙар авторы Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы С.Ә. Галин. Өфө: Китап, 2008. 566 с.

12. Башҡорт халыҡ ижады. 13-сө том. Хайуандар тураһында әкиәттәр / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә һәм комментарийҙар авторы Г.Р. Хөсәйенова. Яуаплы редакторы Ф.А. Нәҙершина. Өфө: Китап, 2009. 199 б.