Большая Ока ( башк. Оло Аҡа ) — село в Мечетлинском районе Башкортостана , административный центр Большеокинского сельсовета .

История

Из всех мишарских населенных пунктов самым ранним является д. Большая Ока. Она возникла по договору от 22 декабря 1692 г., когда мишарей припустили башкиры Кущинской волости Кызылбай Урчекин и Шункар Атикеев (Азикеев). Однако имеется другая договорная запись - от 5 июля 7199, т. е. 1691 г., которая была дана мишарям от имени только одного башкира Шункара Атикова (Атикеева). Подавляющее большинство населения составляли мишари, припущенные башкирами-вотчинниками по договорным записям 1691 г. и 1692 г. Однако они претендовали на владение землей, куда они были припущены. Поверенный мишарей мулла Вайс Даутов заявил об этом следующее: «По документам считаем себя с башкирцами Кущинской волости одновладельцами земли». Переселение мишарей на территорию северной Башкирии происходило из Касимовского ханства , где располагался город Касимов на берегу реки Ока. Видимо, село и река в Башкортостане названы в честь этой реки. Переселенцы были цокающими мишарями, однако со временем язык был утрачен. Преобладающие потомки мишарей на данный момент сокают на башкирский лад. Известные личности села - Бахтияр Канкаев (полководец Емельяна Пугачева), (предприниматель и меценат). В начале XX в. действовало 5 мечетей и 4 мектебе, русско-татарская школа и женское медресе «Хафизия».

Диалект

Акаларның чыгышы мишәрләр белән бәйләнгән. Авылны нигезләгән башлыкларыбыз чын мишәрчә сөйләшкән. Туйгилде бабай Янкылычев әлеге Мишкә районы Янагош авылыннан чыккан, ә Янагош халкы бүген дә саф мишәрчә аралаша. Ни гаҗәп, бүгенге Ака теле мишәр теле түгел. Мишәрләргә с, ч авазларын каты итеп әйтү хас: пытцак яки пытчак, цәй яки тчәй. Алар к, г авазларын да авызның алды белән генә әйтәләр (рус телендәге кебек), ә без тамак төбе белән каты итеп әйтәбез – ќарѓа, ќатыќ ћ.б. Әлбәттә, Ака телендә мишәрдән кергән үзенчәлекләр бик күп: шул ук й-ләштерү (еләк, емеш ћ.б.), у, ү урынына ы әйтү – быйау (буяу урынына), өй–ү алышынуы (сүләү, үрәнү), р–з (кигезү, йеткезү), л–н (сугымнык, исәннек, тәмне, йәмне), д–й (барганыйы, биргәнийе, сүләр ийе, йырлар ийе, бармагын шартлатып бейеп китәр ийе) ћ.б. Күп сүзләр мишәрдән 17 кергән (көтчөк, бездә көсөк ћ.б.). Шулай да бүгенге телебез мишәр теленнән аерылган. Бигрәк тә яңгыравы мишәрчә түгел. Мишәрдә Аканың аерылгысыз үзенчәлеге – «кый» юк. Кызганычка каршы, авыл халкы мишәрнең кем икәнен дә оныткан. Аканы төзегән мишәр бабайлар алдында гөнаћлы булып каласым килми. Мишәр телен саклап кала алмасак та, мишәр характеры, этикасы авыл халкын оештыруда, аны зур уңышларга ирештерүендә әйтеп бетергесез зур роль уйнаган. Бу ирекле ћәм көчле халыкны тарихчы Гәйнетдин Әхмәров йөз ел элек үк болай тасвирлап язган: «Мишәрләр дәү буйлы ћәм шактый матур халык. Холыклары буенча кунакчыл, киң күңелле, эшләгән эшләрендә кыю ћәм намуслы… Мишәрләр – елгыр, булдыклы, шул ук вакытта оялчан, әйткән сүзләрендә нык торучан халык» (Ахмаров Г.Н. О языке и народности мишарей. Казань. 1903. 60 бит). Бу сыйфатлар Ака халкында соңгы вакытларгача өстенлек алып килде. Кайда булган соң мишәр сөйләме? Моны аңлау өчен тагын тарихны искә төшерергә туры килә.

Население

В 1795 г. в Большой Оке было 620, в 1834 г. - 998, в 1870 г. — 1548, в 1920 г. — 2541 человек (в т.ч. мишари — 1705, тептяри — 425, русские — 256, башкиры — 82, татары — 73 человека).

Национальный состав

Согласно переписи 2002 года , преобладающие национальности — татары (60 %), башкиры (27 %) .

Географическое положение

Расстояние до:

• районного центра ( Большеустьикинское ): 16 км,
• ближайшей ж/д станции ( Красноуфимск ): 92 км.

Ссылки

• .

Примечания