Родился в крестьянской семье 6 (18) февраля 1893 года. В 1913 году окончил
Горецкое землемерно—агрономическое училище
. В 1913—1914 гг. работал в Вильнюсе чертежником и землемером. С началом
Первой мировой войны
летом 1914 года пошёл добровольцем в армию; принимал участие в боях, был ранен. После госпиталя был направлен в
Павловское военное училище
в Петрограде (1916), получил звание прапорщика и отправился на фронт. Вскоре был по болезни отправлен на лечение, а затем и вовсе уволен из армии.
В 1917 году служил в
Смоленском
совете, сотрудничал с газетой «Известия Смоленского Совета». Работал в редакции газеты «Звезда», с которой в 1919 году переехал сначала в
Минск
, а затем — в
Вильну
.
После аннексии
Польшей
Виленского края
преподавал белорусский язык на учительских курсах в белорусской гимназии в
Вильне
. Также был редактором белорусских газет «
Наша думка
» («Наша мысль») и «
Беларускія ведамасці
».
Перед местными выборами 1922 года был арестован. Благодаря проходившим за пределами Польши акциям протеста против массовых арестов белорусских и литовских общественных деятелей был выслан в
Литву
.
Являлся действительным членом
Инбелкульта
(Института белорусской культуры) — организации, предшествовавшей
АН БССР
. В этот период занимался изучением новейшей белорусской литературы.
Репрессии
В 1929 году вместе со многими другими белорусскими литераторами подвергся критике в прессе, а 19 июля 1930 года был арестован по обвинению в причастности к «
Союзу освобождения Беларуси
» и вскоре был сослан на 5 лет в
Киров
(Вятку), где работал чертёжником.
С 1935 года работал учителем русского языка и литературы в поселке
Песочня
Смоленской области
(теперь Киров Калужской области).
4 ноября 1937 года был повторно арестован
НКВД
. Согласно решению «тройки» НКВД расстрелян
10 февраля
1938 года
; 15 ноября 1957 года был реабилитирован.
Семья
Жена – Леонила Устиновна Чернявская, детская писательница и переводчик, сын Леонид (погиб на фронте в
1944 году
), дочь Галина, которая сохранила архив писателя и написала о нём воспоминания.
Дебют Горецкого как писателя состоялся публикацией рассказа «
Лазня
» (Баня) в
1913 году
в газете «
Наша Ніва
», в которой в то время печатались многие белорусские писатели и поэты. В 1914 в городе Вильнюс вышел сборник «Рунь», издание оплатила княгиня
Мария Магдалена Радзивилл
.
Впоследствии Горецкий издал несколько сборников рассказов и повестей. Многие произведения Горецкого посвящены пережитой им войне, в том числе и наиболее известные — «
Ціхая плынь
» (Тихое течение) и «
На імперыялістычнай вайне
».
В
1920 году
Горецкий написал и издал первую историю белорусской литературы. Впоследствии им было написано ещё несколько работ по этой теме. Кроме того, Горецкий составил несколько белорусско-русских и русско-белорусских словарей.
Также Максим Горецкий работал в отрасли критики, был литературоведом и языковедом. Написал первым «Гісторыю беларускае літаратуры» (Вільня, 1920, 4-е выданьне, Менск, 1926). Автор литературно-критической работы «
Маладняк
» (1928), «Хрэстаматыі беларускае літаратуры. XI век — 1905 г.» (Вільня, 1922), «Руска-беларускага слоўніка» (з Г.Гарэцкім, Смаленск, 1918, 2-е выданьне, Вільня, 1920), «Беларуска-расійскага слоўнічка» (3-е выданьне, 1925), «Практычнага маскоўска-беларускага слоўніка» (з М.Байковым, 1924, 2-е выданьне, 1926). Выдаў зборнік «Народныя песні з мелодыямі» (запісаныя ад маці, мелодыі запісалі А.Ягораў і М.Аладаў, 1928).
Библиография
Прижизненные издания
«Атрута» — 1913
«Роднае Карэнне» — 1914
«Рунь» — 1914
«Лiтоўскi Хутарок» — 1915
«Антон» — 1919
«Дзве душы» — 1919
«Мутэрка» — 1920
«Чырвоныя ружы» — 1923
«Жартаўлівы Пісарэвіч» — 1925
«Ціхія песні» («Ціхая плынь») — 1926
«Досвіткі» — 1926
«Не адной веры» — 1928
«Гапон і Любачка» — 1929
Романы
«Віленскія камунары» (1934—1935)
«Камароўская хроніка» (1930—1932—1937; произведение осталось незаконченным)
В переводе на русский язык
Горецкий М. И. Избранное : Повести, роман-хроника [Пер. с белорус.] / М. И. Горецкий; [Редкол.: И. А. Брыль и др. Сост., вступ. ст. и коммент. М. И. Мушинского]. — Минск : Мастац. літ., 1988. — 543 с. — (Белорусская проза)
Горецкий М. И. Красные розы : Избранное / М. И. Горецкий; Пер. с белорус. Л. Соловей. — Минск : Мастацкая лит., 1976. — 494 с.
Горецкий М. И. Виленские коммунисты; Тихое течение : Роман-хроника Повесть / М. И. Горецкий; Перевод с белорус. А. Гатова; [Предисл. М. Лужанина Ил.: В. Е. Валериус]. — Москва : Сов. писатель, 1966. — 281 с.
М. Горецкому установлена в
Вильнюсе
мемориальная доска на здании бывшей Вильнюсской белорусской гимназии.
В
Вязьме
на предполагаемом месте захоронения установлен памятный знак
.
В
Белорусской государственной сельскохозяйственной академии
в 1997 году открыт мемориальный музей-кабинет имени М. Горецкого, его именем названа лекционная аудитория в 4-м корпусе академии, в 2002 году установлена именная стипендия имени Максима Горецкого. Она присуждается иностранным студентам за успехи при изучении русского языка.
Его имя начертано на летописном камне у д.
Мясота
(62-й км шоссе
Минск
—
Молодечно
), установленном в честь известных людей, проезжавших по этому старинному тракту.
Адамовіч, А.
«Браму скарбаў сваіх адчыняю…» — Мн., 1980. — 224 с.
Бугаёў, Д.
Максім Гарэцкі. — Мн.: Беларус. навука, 2003. — 237, с.
Бугаёў, Дз.
Гарэцкі Максім Іванавіч // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т.3. Веды — Графік / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1971. — С. 374.
Вабішчэвіч, Т.І.
Максім Гарэцкі ў літаратурнай дыскусіі 1913 г.: да праблемы дыферэнцыяцыі нацыянальнай чытацкай супольнасці / Таццяна Вабішчэвіч // Максім і Гаўрыла Гарэцкія. Жыццё і творчасць (да 115-годдзя з дня нараджэння Максіма Гарэцкага): XVI Гарэцкія чытанні: матэрыялы чытанняў, Мінск, 15 лютага 2008 г. / [рэдкалегія: Р. Гарэцкі (адказны рэдактар) і інш.] ― С. 20―28.
Гарэцкі, Р. Г.
Браты Гарэцкія / Радзім Гарэцкі; [прадмова Дз. Бугаёва, с. 3―8]. — Мінск: Медысонт, 2008. — 340 c.
Дасаева, Т. М.
Летапіс жыцця і творчасці Максіма Гарэцкага. — Мн.: Навука і тэхніка, 1993. — 87 с.
Кажамякін Г.
Максім Гарэцкі і Кузьма Чорны: да праблемы тыпалогіі / Г. Кажамякін // Зборнік Да 100-годдзя Уладзіміра Дубоўкі, Уладзіміра Жылкі, Кузьмы Чорнага: Зборнік навуковых артыкулаў / Пад агульн. рэд. Л. Дз. Сіньковай. — Мінск: БДУ, 2001. — С. 131—134.
Каўка А. К.
Гарэцкі Максім Іванавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл.
ISBN 5-85700-142-0
. С.494—496.
Корань (Сінькова)
, Л. Д. Максім Гарэцкі //
Цукровы пеўнік: літ.-крыт. арт. — Мн.: Маст.літ., 1996. — с. 22-65.
Лiўшыц У. М.
Максім Гарэцкі — жыццё і творчасць. Метадычны матэрыял і парады ў дапамогу прапандыстам кнігі. Магілеў: абласное таварыства аматараў кнігі.1993. — 34 с.
Лiўшыц У. М.
Літаратурны музей Максіма Гарэцкага. Кароткі даведнік — Орша: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 1997. — 69 с.
ISBN 985-6120-13-6
Лiўшыц У. М.
Максім Гарэцкі : сцежкамі жыцця (да 125-годдзя з дня нараджэння) / – Горкі : выдаецтва БДСГА, 2018. – 180 с. : іл.
ISBN 978-985-467-785-9
.
Макаревич, А. Н.
В разных стилевых течениях: Проблема жанра и стиля в рассказах 20-х годов М.Горецкого и Т.Гартного. — Екатеринбург: Урал Плюс, 1995. — 176 с.
Максімовіч, В. А.
Беларускi мадэрнізм: эстэтычная самаідэнтыфікацыя літаратуры пачатку XX стагоддзя / В. А. Максімовіч; [Навук. рэд. А. А. Лойка]. — Мн.: Бел. дзярж. ун-т, 2001. — 226, c.
Марціновіч А.
Брама, адчыненая ў вечнасць: дзецям пра Максіма Гарэцкага: нарысы. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2013. — 206 с. — (Гісторыя ў асобах). —
ISBN 978-985-02-1423-2
.
Мушынскі, А.
Падзвіжнік з Малой Багацькаўкі: жыццёвы і творчы шлях Максіма Гарэцкага / Міхась Мушынскі; [навуковы рэдактар А. М. Макарэвіч]; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы. — Мінск: Беларуская навука, 2008. — 509, [1] с., [8] л. іл.
Пшыркоў, Юліян.
Максім Гарэцкі і яго раман «Віленскія камунары» // Гарэцкі Максім. Віленскія камунары. Раман-хроніка. — Мн.: Беларусь, 1965. — 356 с.
Сінькова Л. Д.
Смехавое як пазнака нацыянальнага ў творах Максіма Гарэцкага / Л. Д. Сінькова // Беларускае літаратуразнаўства: навукова-метадычны зборнік / гал. рэд. Л. Д. Сінькова. — Вып. 6. — Мінск: БДУ, 2008. — С. 47-51.
Стральцоў М.
Чалавек з Малой Багацькаўкі // Стральцоў, М. Л. Ад маладзіка да поўні: апавяданні, аповесці, эсэ / Міхась Стральцоў; уклад. В. Стральцовай. — Мн.: Маст. літ, 2005. — С. 323—336.
Тычына М. Максім Гарэцкі і праблема «другога» ў яго творах / М. Тычына // Роднае слова. — 2003. — № 2. — С. 5-9.
Тычына М. На выспе Патмас: Творчасць Максіма Гарэцкага / М. Тычына // Роднае слова. — 1993. — № 2. — С. 15-22.
Фіцнер, Т. А.
Неабароненасць жанчыны-маці ў патрыярхальным грамадстве (на прыкладзе твораў М. Гарэцкага і І. Мележа, Я. Коласа і К. Чорнага) / Т. А. Фіцнер // Сучасная беларуская літаратура і працэсы славянскага культурна-цывілізацыйнага ўзаемадзеяння: матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі: (Мінск, 28 мая 2008 года) / [рэдкалегія: В. А. Максімовіч (навуковы рэдактар) і інш.] ― С. 481―486. ― Бібліяграфія: 9 назв.
Чмарава, М.І.
Навуковыя працы В. Ластоўскага і М. Гарэцкага ў ацэнках чэшскай крытыкі 1920-х гадоў / М. І. Чмарава // Сучасная беларуская літаратура і працэсы славянскага культурна-цывілізацыйнага ўзаемадзеяння: матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі: (Мінск, 28 мая 2008 года) / [рэдкалегія: В. А. Максімовіч (навуковы рэдактар) і інш.] ― С. 500―504
Чыгрын, І. П.
Паміж былым і будучым: Проза М. І. Гарэцкага / І. П. Чыгрын. — 2-е выд., выпр. — Мн.: Бел. навука, 2003. — 166 с.
ISBN 985-08-0539-0
.
Шышко, А. В.
Традыцыі М. Гогаля ў беларускай літаратуры: на матэрыяле творчасці Я. Коласа і М. Гарэцкага / Алена Шышко // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: VIII Міжнародная навуковая канферэнцыя, прысвечаная 125-годдзю з дня нараджэння Янкі Купалы і Якуба Коласа, 1―3 лістапада 2007 г., Мінск, БДУ: зборнік навуковых артыкулаў / [пад агульнай рэдакцыяй І. С. Роўды] ― С. 63―66.
Гарэцкі Максім // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав.рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994.— 653 с.
Гарэцкія чытанні: Тэзісы дакладаў і паведамленняў (г. Горкі, 17-19 лютага 1993 г.) / Рэдкал.: У. М. Ліўшыц (адк.рэд.) і інш. — Горкі, 1993. — 148 с.
Максім і Гаўрыла Гарэцкія і іх грамадска-культурнае і навукова-творчае асяроддзе: XV Гарэцкія чытанні, Мінск, 7 чэрвеня 2007 г. / [рэдкалегія: Р. Гарэцкі (адказны рэдактар) і інш.]. — Мінск, 2008. — 115 с.
Успаміны, артыкулы, дакументы / склад. А. С. Ліс, І.У. Саламевіч. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1984. — 366 с.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл.
ISBN 5-85700-142-0
.
Vytautas Žeimantas. Baltarusių rašytojas M.Hareckis ir jo senasis Vilnius // Lietuvos aidas, 2009 liepos 3 ir 4 d. (на литовск.)
Диссертации
Атрашкевич, В. И.
Проблема автобиографизма в белорусской советской художественной прозе 20-х годов: На материале творчества Тишки Гартного,Горецкого,Якуба Коласа: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. — Мн., 1979. — 24 с.
Голуб, Т. С.
Тэксталогія твораў Максіма Гарэцкага: Прынцыпы выд. Поўнага збору твораў: Аўтарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. філал. навук: 10.01.11 / Голуб Тэрэса Станіславаўна; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т літ. імя Я.Купалы. — Мн., 2000. — 20 с.
Губская В. М.
Раман М. Гарэцкага «Віленскія камунары» ў кантэксце беларускай прозы 1920—1930-х гадоў: жанравае наватарства: аўтарэф. дыс. … канд. філал. навук: 10.01.01 / В. М. Губская; БДУ. — Мінск, 2012. — 24 с.
Дасаева, Т. Н.
Паэтыка лірызму ў беларускай публіцыстыцы і мастацкай прозе: Аўтарэф. дыс. на атрым. вучон. ступ. д-ра філал. навук: 10.01.10 ; 10.01.01 / Дасаева Таццяна Мікалаеўна; Бел. дзярж. ун-т. — Мн., 2002. — 39 с.
Кажамякін, Г. В.
Ідэйна-мастацкая эвалюцыя творчасці Максіма Гарэцкага: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.01.01 / Кажамякін Генадзь Вячаслававіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. — Мінск, 2007. — 21 с.
Кныш, Л. С.
Гутарковая камунікацыя ў мастацкай прозе Максіма Гарэцкага: спосабы стылізацыі: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.02.01 / Кныш Ларыса Сяргееўна: 29.09.2006. — Мінск, 2006. — 20 с.
Коротков, Н. Н.
Ранняя проза М. Горецкого: проблема стиля: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук: 10.01.03 / Коротков Николай Николаевич; Академия наук Белорусской ССР, Институт литературы им. Я. Купалы. — Минск, 1989. — 21 с.
Маханьков, Ю. В.
Становление белорусской советской прозы и традиции Л. Н. Толстого (Я.Колас,М.Горецкий,К.Чорный): Автореф.дис.на соиск.учен.степ.канд.филол.наук (01.01.02,01.01.01) / АН РБ,Ин-т лит.им. Я.Купалы. — Мн., 1991. — 19 с.
Сінькова, Л. Д.
Беларуская проза ХХ стагоддзя: дынаміка жанравых структур: Аўтарэф. дыс. на атрым. вуч. ступ. д-ра філал. навук: 10.01.01 / Беларус. дзярж. ун-т. — Мн., 1996. — 41 с.
Смаль, В. М.
Беларуская аповесць для юнацтва 20-х гадоў XX стагоддзя: стылева-жанравая спецыфіка: Аўтарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. філал. навук: 10.01.01: 27.04.2004 / Смаль Валянцін Мікалаевіч; [Установа адукацыі «Брэсц. дзярж. ун-т ім. А. С. Пушкіна»]. — Брэст, 2004. — 20 с.
Тарасова, Т. Н.
Проблема «Человек и война» в творчестве Максима Горецкого и Анри Барбюса: Автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. филол. наук: 10.01.03; 10.01.05 / Тарасова Тамара Николаевна; Акад. наук БССР, Ин-т лит. им. Я.Коласа. — Мн., 1986. — 20 с.
Уткевич, В.І.
Тыпалогія нацыянальнага характару ў творчасці Кнута Гамсуна і Максіма Гарэцкага: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.01.03 ; 10.01.01: 20.02.2006. — Мінск, 2006. — 21 с.
Шышко, А. В.
Мастацкае ўвасабленне нацыянальнага характару ў драматургіі Максіма Гарэцкага: аўтарэферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступены кандыдата філалагічных навук: 10.01.01 / Шышко Алена Вікенцьеўна. — Мінск, 2009. — 23 с.
Ссылки
(белор.)
[knihi.com/Maksim_Harecki/ Избранные произведения в библиотеке knihi.com]
(белор.)
Некоторые
внешние ссылки
в этой статье
ведут на сайты, занесённые в
спам-лист
Эти сайты могут нарушать авторские права, быть признаны
неавторитетными источниками
или по другим причинам быть запрещены в Википедии. Редакторам следует заменить такие ссылки
ссылками на соответствующие правилам сайты
или библиографическими ссылками на печатные источники либо удалить их (возможно, вместе с подтверждаемым ими содержимым).